ಬೆಂಕಿ-ಬೆಳಕಿನ ಚಿರಯುವತಿ 'ಅಮೃತಾ'

 Amrita Sher- Gil,

 

 

 -ಚರಿತಾ

krupe:vijaya karnataka

ಭಾರತದ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಲೋಕ ಕಂಡ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಪೂರ್ವ ಧೈರ್ಯದ ಕಲಾವಿದೆ ಎಂದರೆ, ಅಮೃತಾ ಶೇರ್‌ಗಿಲ್. ಆಕೆ ಬದುಕಿದ್ದು ಕೇವಲ ಇಪ್ಪತ್ತೆಂಟು ವರುಷಗಳಷ್ಟೆ. ಆದರೆ, ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಅನುಭವಿಸಿದ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧತೆ, ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಬಂಡುಕೋರತನ, ಮುಖಾಮುಖಿಯಾದ ಸಂಬಂಧಗಳು ಇವೆಲ್ಲದರ ತೀವ್ರತೆ ಮತ್ತು ಬೀಸು ದೊಡ್ಡದು. ಹಾಗೆಯೇ ಕುಂಚವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಸಾಧಿಸಿದ್ದು ಅಪಾರ. ಈಗ ಇದ್ದಿದ್ದರೆ ಅಮೃತಾಗೆ ನೂರಾಒಂದು ವರುಷವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು (ಜನನ: ಜ.30, 1913). ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಎನ್‌ಜಿಎಂಎಯಲ್ಲಿ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಅಮೃತಾಳ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ 'ದಿ ಪ್ಯಾಷನೇಟ್ ಕ್ವೆಸ್ಟ್' ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲಾ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಜೀವನ-ಚಿತ್ರಗಳ ಸಮಾಚಾರ ಇಲ್ಲಿದೆ.
-----

ಸೆರಗು ಹೊದ್ದ ಬೈತಲೆಯ ಕೆಳಗೆ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು ಅನಿಸುವಷ್ಟು ಅಗಲದ ಹಣೆ, ಇದಕ್ಕೆ ಫ್ರೇಮ್ ಹಾಕಿದಂತೆ ಕಾಣುವ ತಲೆಗೂದಲು, ಅವಳ ಸಂಕಟವನ್ನೇ ಗೆರೆ ಎಳೆದು ಶೇಪ್ ಮಾಡಿಟ್ಟ ಹುಬ್ಬು, ಹುಬ್ಬುಗಳ ನಡುಮಧ್ಯೆ ಪುಟ್ಟಬೊಟ್ಟು ; ಹಠಮಾರಿತನವೇ ಆಕಾರ ಪಡೆದಂತಿರುವ ಮೂಗು, ಕಂಡೂಕಾಣದ ಸಣ್ಣ ಮೀಸೆಗೆರೆ, ಸುಂದರ ತುಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದಂತಿರುವ ಅವಳ ಜಂಭ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯ, ತುಟಿಯಿಂದ ಕೆನ್ನೆಗೆ ಹರಡಿರುವ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದ ಎಳೆ, ಕಪ್ಪು ವರ್ತುಲದ ನಡುವೆ ನೇರ ನನ್ನನ್ನೇ ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವ ನೋಟದ ಆಳ... 'ನಾನು, ಅಮೃತಾ' ಎನ್ನುವಂತಿರುವ ನಿಲುವಿನ ಆ ಭಂಗಿ...

ಕಪ್ಪು-ಬಿಳುಪಿನ ಈ ಫೋಟೊ ನೋಡುತ್ತ, ಅವಳ ಕಣ್ಣಳವಿನ ಜಾಡು ಹುಡುಕುತ್ತ, ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದೇನೆ. ವ್ಯಾನ್‌ಗೋನ ಸುಡುವ ಹಳದಿಯಂತೆ, ಬೆಳಕಿನ ಉಂಡೆಯಂತೆ ಉರಿದುರಿದು ಬದುಕು ಬಸಿದ ಹುಡುಗಿ ಇವಳು. ಗಾಢ ಹಸಿರು, ಕೆಂಪು, ಹಳದಿಗಳಲ್ಲಿ 'ಅಮೃತಳಾದ' ಕಡುಚೆಲುವೆ.

 

Three Girls by Amrita Sher-Gil

 
ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ಕಲೆಯ ವಕ್ತಾರರಲ್ಲಿ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟ್ಯಾಗೋರ್, ಜ್ಯಾಮಿನಿ ರಾಯ್ ಜೊತೆಗೆ ಕೇಳಿಬರುವ ಮುಂಚೂಣಿಯ ಹೆಸರು-ಅಮೃತಾ ಶೇರ್‌ಗಿಲ್. ತನ್ನ ಹದಿನಾರನೆಯ ಎಳೆವಯಸ್ಸಿಗೇ ಪ್ಯಾರಿಸ್ಸಿನ ಹೆಸರಾಂತ ಕಲಾಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿತವಳು. ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಲಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯತ್ವ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರತಿಭಾವಂತೆ.

 

"Portrait of a Young Man" by Amrita Sher-Gil, 1930.  

 
ಪಂಜಾಬ್ ಮೂಲದ, ಸಿಖ್ ಸಮುದಾಯದ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿ ತಂದೆ- ಉಮ್ರಾವ್ ಶೇರ್‌ಗಿಲ್ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ, ಪುಟ್ಟ ಅಮೃತಾ ಬೇರೆಲ್ಲ ಮಕ್ಕಳಂತೆ ಒಂದೇ ಸಮ ರಂಪ ಮಾಡುವುದಾಗಲಿ, ಅಳುವುದಾಗಲಿ ಮಾಡದೆ, ತನ್ನ ಅಷ್ಟಗಲ ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು, ಕಂಡದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ ಕಬಳಿಸುವಂತೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಳಂತೆ. ಅದಕ್ಕೇ ಇರಬೇಕು- ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಆ ಕಣ್ಣುಗಳ ಆಳ, ಅಳವಿಗೆ ದಕ್ಕಿದ್ದೆಲ್ಲವೂ ಚಿತ್ರಗಳಾಗಿ ಹೋದವು! ಆ ಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಹಲವು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡವು.

ಅವಳ ಅಮ್ಮ ಹಂಗೇರಿ ಮೂಲದ ಸಂಗೀತಗಾರ್ತಿ, ಪಿಯಾನೋ ವಾದಕಿ ಮೇರಿ ಆ್ಯಂಟೊನೆ. ಅಮ್ಮ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಥೆ, ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಎಳೆಹುಡುಗಿ ಈಕೆ. ಹಂಗೇರಿಯ ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನವರಿ 30, 1913ರಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಬಿಟ್ಟ ಕೂಸು ಅಮೃತಾ. 1921ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದ ಕುಟುಂಬ ಸಿಮ್ಲಾದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ನಿಂತಿತು. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪಿಯಾನೊ ನುಡಿಸುತ್ತ, ಚಿತ್ರ ಬರೆಯುತ್ತ, ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ತಂಗಿ ಇಂದಿರಾ ಜೊತೆ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳಿಗೆ ಪಿಕ್‌ನಿಕ್ ಮಾಡುತ್ತ ಬೆಳೆದವಳು ಅಮೃತಾ. ಭೀತಿ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅಪ್ಪ-ಅಮ್ಮನ ಜಗಳಗಳು, ಪೇಲವ ದಿನಚರಿ, ಅತಿ ಅನಿಸುವ ಶಿಸ್ತು ಎಳೆಯ ಅಮೃತಾಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅಂತರ್ಮುಖಿಯನ್ನು, ಬಂಡುಗಾರ್ತಿಯನ್ನು, ಹಟಮಾರಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿರಬೇಕು.

 

 ಅಮೃತಾಗೆ ದೊರೆತ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಬಿಡುಗಡೆಯೆಂದರೆ, ಬಹುಶಃ ಆಕೆಯ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ದಿನಗಳು. ಸೆಜಾನ ಸೇಬುಗಳು, ಗಾಗಿನ್‌ನ ತಾಹಿತಿಯನ್ ಪ್ಯಾಲೆಟ್, ವ್ಯಾನ್‌ಗೋನ ಉರಿಹಬ್ಬಿಸುವ ಬಣ್ಣಗಳು, ಮಾಂಡ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಗ್ರೆಕೋನ ನೀಳಕಾಯದ ಚಿತ್ರಗಳು, ಬ್ರುಗೆಲ್ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆ, ಪಿಕಾಸೊ ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ 'ಕಲರ್ ಪೀರಿಯಡ್'ನ ಗುಂಗು- ಇವೆಲ್ಲದರ ಪ್ರಭಾವದಡಿಯಲ್ಲಿ ಇವಳೊಳಗಿನ ಚಿತ್ರಗಾರ್ತಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದಳು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಕಲಾಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇವಳ ಆಂತರ್ಯದ ಹಪಾಹಪಿಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಿತ್ತು.

1929ರಿಂದ 1934ರವರೆಗಿನ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಅನುಭವದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದು ನಿಗಿನಿಗಿಸುವ ಜೀವಂತಿಕೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸೆಲ್ಫ್ ಪೋರ್ಟ್ರೇಟ್ (ಸ್ವ-ಭಾವಚಿತ್ರ) ನ್ಯೂಡ್ ಸ್ಟಡಿ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತರ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು. ಯೌವನದ ಉತ್ತುಂಗ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಡುಗಿ ಈಕೆ. ಜೊತೆಗೆ ಬಂಡುಕೋರ ಮನಃಸ್ಥಿತಿ. ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಫ್ಯಾಷನ್, ರಾಜಕೀಯ-- ಒಟ್ಟಾರೆ ಸೃಜನಶೀಲ ಯುವಮನಸುಗಳ ಪೋಷಕತಾಣವಾಗಿದ್ದ ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಂಥ ಉರಿಯೌವನದ ನಗರಿ ಈ ಹುಡುಗಿಯಲ್ಲಿನ ಕಿಚ್ಚಿಗೆ ತಿದಿಯೊತ್ತಿತ್ತು. ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಬೆಳಕಿನಂತೆ ಉರಿಸಿತ್ತು.

ಬೆತ್ತಲೆ ದೇಹದ ಚಿತ್ರಾಭ್ಯಾಸ ಅಲ್ಲಿನ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ಭಾಗವೇ ಆಗಿತ್ತಾದರೂ ಈ ಪಠ್ಯದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ರಚನೆಗೊಂಡ ಚಿತ್ರಗಳು ಅಮೃತಾಳ ಒಳಗೆ ಇದ್ದಿರಬಹುದಾದ ಒಂದು 'ಗಂಡು ನೋಟ'ವನ್ನು ಸಾಕ್ಷೀಕರಿಸುತ್ತವೆ (1933ರಲ್ಲಿ ರಚನೆಗೊಂಡ ನ್ಯೂಡ್ ಚಿತ್ರಗಳು). ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ, ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ರಚನೆಗೊಂಡ ಗಂಡಸಿನ ಚಿತ್ರಗಳು ನೋಡುಗರನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ದಿಟ್ಟಿಸದೆ ಅನ್ಯಮನಸ್ಕರಂತೆ, ಶರಣಾಗತ ಭಾವದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಹೆಂಗಸರ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಉದ್ರೇಕತೆ, ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಕಾಮುಕತೆಯ ನೋಟ ಈ ಗಂಡು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಲ್ಲ ('ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ ವಿತ್ ಆ್ಯಪಲ್' ಮತ್ತು 'ಪೋರ್ಟ್ರೇಟ್ ಆಫ್ ಎ ಯಂಗ್‌ಮ್ಯಾನ್') ಬೋರಿಸ್ ತಾಸ್ಲಿಸ್ಕಿ ಎಂಬ ಈಕೆಯ ಸಹಪಾಠಿ ಹುಡುಗ ಈ ಚಿತ್ರಗಳ ಮಾಡೆಲ್ ಆಗಿದ್ದವನು.

ಅತಿ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದ, ನೇರ ನಡತೆಯ, ಬೋಲ್ಡ್ ಹುಡುಗಿ ಅಮೃತಾಗೆ ಗಂಡಸನ್ನು ಹದ್ದುಬಸ್ತಿನಲ್ಲಿಡುವ ಮನೋಬಲ ದಕ್ಕಿದ್ದಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಹೆಂಗಸರೊಂದಿಗಿನ ಅತಿಆಪ್ತತೆ ತನ್ನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ನಿಲುವು ಅನಿಸಿರಬಹುದು. ಹೆಣ್ಣು ದೇಹದ ಅತಿರಂಜಕ ಚಿತ್ರಗಳು ಇತರೆಲ್ಲಾ ಭೋಗವಸ್ತುಗಳಂತೆ ಬಿಕರಿಗಿದ್ದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಗಂಡಸರನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕೈಗೆಟುಕುವ ಹಣ್ಣು-ತರಕಾರಿಗಳಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ಕಲಾವಿದೆಯ ದೃಷ್ಟಿ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಬಂಡುಕೋರತನದ್ದು.

 

Young Girls by Amrita Shergil

 
ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಲಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಮೃತಾಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ತಂದುಕೊಟ್ಟ ಚಿತ್ರ 'ಯಂಗ್ ಗರ್ಲ್ಸ್'. ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ಗಿ ನಾಲ್ಕೂವರೆ ಅಡಿ ಉದ್ದಳತೆಯ ಆಯಿಲ್ ಕಲರ್ ಚಿತ್ರ ಇದು. ಇಬ್ಬರು ಯುವತಿಯರು ಎದುರಾಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಸಂದರ್ಶಿಸುವ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬಾಕೆ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಹಣ್ಣಿನ ತಟ್ಟೆ ಹಿಡಿದು, ಕೆಂಪು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತ ಎದುರಿಗಿರುವಾಕೆಯ ಕಡೆಗೆ ಹುಡುಕಾಟದ ನೋಟ ಬೀರಿದ್ದಾಳೆ. ಈಕೆ ತನ್ನ ತೆರೆದ ಎದೆಯ ಮೇಲೆ ಚೆಲ್ಲಿಬಿಟ್ಟ ತಲೆಗೂದಲನ್ನು ಅರ್ಧ ಬಾಚಿ, ಎದುರಿನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರವಾಗುತ್ತ ಕುಳಿತಿದ್ದಾಳೆ. ಶೂಯಿಂದ ಅರ್ಧ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಬೆತ್ತಲೆ ಕಾಲುಗಳು 'ತಾನು ಸಿದ್ಧ' ಎನ್ನುವಂತಿವೆ. ಇವಳ ಪಕ್ಕದ ಹೂದಾನಿ ಕೂಡ ಅವಳಂತೆಯೇ ತೆರೆದುಕೊಂಡು ನೋಡಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ನೋಟ ಗ್ರಾಹಕಿಯದಾದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಶರಣಾಗತಿಯದು. ಇಲ್ಲಿನ ಎರಡೂ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳೂ ಮಹಿಳೆಯರದು ಎಂಬುದು ವಿಶೇಷ. ಹೆಣ್ಣಿನ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ಗಂಡಿನ ಗ್ರಾಹಕತೆ ಈ ಎರಡೂ ಮನಸ್ಥಿತಿಗಳೂ ಅಮೃತಾಳೊಳಗೆ ಬಲವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಈ ಚಿತ್ರ ಪೂರಕ ನಿದರ್ಶನ. ಹಾಗೆಯೇ ಈಕೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳ ತುಮುಲಗಳನ್ನು, ಆಂತರ್ಯದ ಸದ್ದುಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದೃಷ್ಟಿಗೂ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಒದಗಿಸಿದ ಚಿತ್ರ ಇದು.

ಸರಿಸುಮಾರು ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತೊಂದು ಚಿತ್ರ 'ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ ಮಾಡೆಲ್'. ಕತ್ತಲೆಯ ಗಾಢ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಉರಿದುರಿದು ಕರಗಿ ಹೋಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುವ ಹೆಣ್ಣು ದೇಹ. ಅದೆಷ್ಟೋ ಕಾಲದಿಂದ ನೋಡಲ್ಪಟ್ಟು, ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟು, ಭೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಖಾಲಿಗೊಂಡಿರುವ ಆತ್ಮದ, ಬರಿಯ ಮೇಣದ ಬೊಂಬೆಯಂಥ ಜೋತುಬಿದ್ದ ದೇಹ. ಕೆಂಪು ತುಟಿಗಳು ಮಾತು ಮರೆತು, ನಗು ಕಳೆದುಕೊಂಡು, ವಿಷಾದವೊಂದನ್ನೇ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಂಡಂತಿವೆ. ಶೂನ್ಯವನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೀರು ಹೊರಗೂ ಚೆಲ್ಲದೆ, ಒಳಗೂ ಹಿಂಗದೆ ತಟಸ್ಥಗೊಂಡಿದೆ. 'ಮತ್ತಿನ್ನೇನೂ ಉಳಿದಿಲ್ಲ' ಎಂಬಂಥ ಭಾವ ನೋಡುಗನಿಗೂ ವಿಷಾದ ಹಂಚುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಬಹುಶಃ ಅಮೃತಾಳಿಂದ ರಚನೆಗೊಂಡ ಅಷ್ಟೂ ನ್ಯೂಡ್ ಸ್ಟಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ. ಅಂದಿನ ವೃತ್ತಿನಿರತ ಮಾಡೆಲ್‌ಗಳೆಲ್ಲರ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಚಿತ್ರವೂ ಹೌದು.

ಬೆರಗು, ಅತಿಕಾಮುಕತೆ, ನಿರ್ಭಿಡೆಯ ಬೀಸುನೋಟ- ಈ ಮೂರೂ ಅಮೃತಾಳ ಪ್ರಾರಂಭದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಧಾನ ಅಂಶ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ, ಕೆಂಪನೆಯ ತುಟಿಗಳು, ಅಗಲ ಬಾಹುಗಳು, ತೆರೆದ ಎದೆ, ನೋಡುಗನನ್ನು ನೇರ ದಿಟ್ಟಿಸುಳ ನೋಟ ಚಿತ್ರಿತಗೊಂಡಿದೆ. 1933ರ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಕೆಯ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ದೊರೆತ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಒಳನೋಟ ನಂತರದ ಹಲವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಜೀವಸೆಲೆಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.

1934ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅಮೃತಾಗೆ ಮರಳಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಮನಸ್ಸಾಗಿತ್ತು. ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ತಾನು ಕಲಿತಿದ್ದು ತನ್ನ ಮುಂದಿನ ದಾರಿ ತೋರಿಸುವಷ್ಟು ಪೂರಕವಾಗಿದೆ ಅನಿಸಿತ್ತು ಅವಳಿಗೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಬಣ್ಣಗಳ ಬಗೆಗಿನ ತನ್ನ ಮೋಹ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯ ಪೇಲವ 'ಗ್ರೇ ಪ್ಯಾಲೆಟ್' ಜೊತೆಗೆ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ ಅಂತಲೂ ಅನಿಸಿತ್ತು. ಒಂದು ಹೊಸತನದ, ಹೊಸ ಹುಡುಕಾಟದ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ತನ್ನ ಅಸ್ಮಿತೆಯ ನೆಲೆ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯ ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. 'ಯೂರೋಪ್ ಇರುವುದು ಪಿಕಾಸೊ, ಮತಿಸ್, ಬ್ರೇಕ್ ಮತ್ತು ಇತರರಿಗೆ. ಆದರೆ ಭಾರತ ನನಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲು' ಅಂದಿದ್ದಳು ಅಮೃತಾ.

1934ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಭಾರತ ತಲುಪಿದವಳು ಕೆಲಕಾಲ ನೆಲೆ ನಿಂತಿದ್ದು ಪಂಜಾಬಿನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ. ಅಲ್ಲಿನ ಜನ, ಜೀವನ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಜೀವಗಳು ಇವಳ ಕುಂಚಕ್ಕೆ ವಸ್ತು ವಿಷಯ ಒದಗಿಸಿದವು. 1935ರಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದ 'ಗ್ರೂಪ್ ಆಫ್ ತ್ರೀ ಗರ್ಲ್ಸ್' ಈಕೆಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ತಂದುಕೊಟ್ಟ ಚಿತ್ರ. 1937ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆ ಆರ್ಟ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಈ ಚಿತ್ರ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಪಡೆಯಿತು. ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನ ಮೂವರು ಹುಡುಗಿಯರ ಚಿತ್ರ ಇದು. ಕೆಂಪು-ಹಸಿರನ್ನು ಮೈತುಂಬಾ ಹೊದ್ದು, ತಮ್ಮ ಕೈ, ಕಾಲು, ಮುಖಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬೆಳಕಿಗೊಡ್ಡಿರುವ ಜೀವಗಳು. ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೂ ತಮ್ಮ ಪಾಡಿಗೆ ತಾವು ಎಲ್ಲೋ ಕಳೆದುಹೋದ ಭಾವ. ನೇರ ದಿಟ್ಟಿಸಲಾಗದ ಶೂನ್ಯನೋಟ, ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದ ಶೋಕದ ಭಾರಕ್ಕೆ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ತಟಸ್ಥಗೊಂಡು ಬಿಡುವಂಥ ತೂಕದ ಚಿತ್ರ. ಅಮೃತಾಳಲ್ಲಿನ 'ಮಾಸ್ಟರ್ ಆರ್ಟಿಸ್ಟ್' ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇದೇ ಕಾಲಕ್ಕೆ.

1936ರಲ್ಲಿ ಅಜಂತಾ, ಎಲ್ಲೋರ, ಮಧುರೆ ಮತ್ತು ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟ ಅಮೃತಾಳ ಮುಂದೆ ಅವಳಿಗಾಗಿಯೇ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದ ಬಣ್ಣಗಳ ಹೊಸಲೋಕ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಬಿಳಿ, ಕೆಂಪು, ಹಳದಿ, ಹಸಿರುಗಳ ಗಾಢ ಅನುಭವ ಅವಳನ್ನೂ ಅವಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನೂ ತಬ್ಬಿಕೊಂಡಿತು. 1937ರಲ್ಲಿ 'ಬ್ರೈಡ್ಸ್ ಟಾಯ್ಲೆಟ್' ಮತ್ತು 'ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳು' ಉಸಿರಾಡಿದ್ದು ಇದೇ ಗುಂಗಿನಲ್ಲಿ. ತನ್ನನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಇಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆಯರ ನಡುವೆ ಹಸಿಮೈಯಲ್ಲಿ, ಕೈತುಂಬಾ ಮದರಂಗಿ ಮೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತ ಗೌರವರ್ಣದ ಮದುಮಗಳು. ಮದುವೆ ಸಂಭ್ರಮದ ಯಾವ ಸುಳಿವೂ ಇರದ ಗಂಭೀರ ಮುಖಗಳು. ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಗಮನಿಸುತ್ತ, ಬಾಲ್ಯದ ತುಂಟತನ, ಹುಡುಗಾಟವೆಲ್ಲ ಮರೆತು, ಭಾರವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಬರಿಮೈಯ ಹುಡುಗರು. ವಧುವಿನ ಪೇಲವ ಮುಖದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಶೂನ್ಯ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವಂಥ ಬಿಳಿಚಿಕೊಂಡ ಕಣ್ಣುಗಳು.

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕಾಡುವ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಇಲ್ಲಿನ ಜನರ ಕರಿ ಮೈ, ಬಿಳಿ ವಸ್ತ್ರ, ನೆಲದ ಕೆಮ್ಮಣ್ಣು, ಅಜಂತಾ-ಎಲ್ಲೋರಾದ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳ ಗಾಢ ಬಣ್ಣಗಳು, ಮೊಘಲ್, ರಜಪೂತ ಮತ್ತು ಪಹಾಡಿ ಚಿಕಣಿ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವ ಅಮೃತಾಳ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಿತ್ತು. ಹಳ್ಳಿಯ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಹಳದಿ ಅರೆಯುವವರು, ಕೆಂಬಣ್ಣದ ಮಹಿಳೆಯರು, ಕೆಂಪು ವರಾಂಡ, ವಧು, ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ತಾಯಿ, ಆನೆಗಳು, ಉಯ್ಯಾಲೆ, ಸಂಗೀತಗಾರರು, ಪ್ರಾಚೀನ ಕಥೆಗಾರ ಟಾರ್ಪಾಯಿಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ಮಹಿಳೆ- ಹೀಗೆ ಹಲವು ಚಿತ್ರಗಳು ಈ ಪ್ರಭಾವದಡಿಯಲ್ಲಿ ರೂಪ ಪಡೆದವು.

ಭಾರತೀಯ ದೃಶ್ಯಾನುಭವ, ಜನಜೀವನ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಅತೀ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೂ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ, ಅದನ್ನು ಅತೀ ದೂರವೂ ಇಡದೆ, ಒಂದು ರೀತಿಯ ನಿರ್ಲಿಪ್ತ, ನಿರುಮ್ಮಳ ಭಾವದಲ್ಲಿ ಕಂಡವಳು ಅಮೃತಾ. ಗಾಗಿನ್, ವ್ಯಾನ್‌ಗೋ ಬಗೆಗಿನ ಆರಾಧನೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ಯಾಲೆಟ್ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ, ತನ್ನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯಗೊಳಿಸುವ ಎಚ್ಚರವನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದಾಕೆ.
 

 ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ ಪ್ರವಾಸದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಣ್ಣ ವಿವರಕ್ಕೂ ದೊಡ್ಡ ಕಣ್ಣು, ಹೃದಯ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವಳು ಈಕೆ. ಅಜಂತಾ, ಎಲ್ಲೋರಾದ ಚಿತ್ರಗಳಂತೆ ಗಾಢ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಲಾಟೀನು ಬೆಳಕಿಗೆ ಮಿರುಗಿ ಮತ್ತೆ ಕತ್ತಲುಗೊಳ್ಳುವಂಥ ಬಣ್ಣದ ಅನುಭವವನ್ನು ತನ್ನ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೂ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಳು. ಮುಘಲ್, ಪಹಾಡಿ, ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ, ಸಂಯೋಜನೆಯ ಹರವು, ವಸ್ತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಗಿಡಮರ, ಹೂಬಳ್ಳಿಗಳ ಚಿತ್ರಣವನ್ನೂ ತನ್ನ ಕ್ಯಾನ್ವಾಸಿನಲ್ಲಿ ಮರುರೂಪಿಸಿದಳು. ಆದರೆ, ಈ ಎಲ್ಲಾ ಎಚ್ಚರದ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನೂ ಮೀರಿದ ಒಂದು ಒಳಹರಿವು ಆಕೆಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದೇ ಇತ್ತು. ಅದು, ಆಕೆ ಹೆಣ್ಣು ಜೀವಗಳ ಒಳತೋಟಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ರೀತಿಯದು.

ಶ್ರೀಮಂತ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದಾಕೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಡಜನರ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದಿರಬಹುದಾದ ಅನುಕಂಪ ಅಥವಾ ಕರುಣೆ ಕೇವಲ ಕ್ಲೀಷೆ ಅನಿಸಿಬಿಡಬಹುದಾದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ನಿಲುಕದಿದ್ದುದು ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ಆಕೆಯ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಗಳ ಜನರು, ತಮ್ಮಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾವು ಇಡೀ ಜೀವನದ ಭಾರ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವಗಳಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ಆ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳಲ್ಲಿನ ಗಾಂಭೀರ್ಯತೆ, ತೂಕ ಮತ್ತು ತಮ್ಮತನದ ಸ್ಪಷ್ಟ ನಿಲುವುಗಳು ಕಲಾವಿದೆ ತನಗೆ ತಾನು ಕೊಟ್ಟುಕೊಂಡಂಥ ಗೌರವದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಗ್ರಹಿಕೆಗೆ ಸಿಕ್ಕ 'ಭಾರತೀಯತೆಗೆ' ಆಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಬಣ್ಣಕೆಂಪು. ಇಂಡಿಯನ್ ರೆಡ್, ಸ್ಕಾರ್ಲೆಟ್, ಕ್ರಿಮ್ಸನ್ ಲೇಕ್ ಬಣ್ಣ ಗಳು ತಮ್ಮ ಅಷ್ಟೂ ಸಂಭ್ರಮ, ಶಕ್ತಿ, ಜೀವಂತಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಈ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಳನಳಿಸುತ್ತವೆ. ಗಾಢ ಹಸಿರು, ಹಳದಿ, ಅಂಬರ್, ಆಕರ್ ಬಣ್ಣಗಳು ವಿವರಿಸಲಾಗದ ಗಾಢ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಬಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಂಡಂತೆ ಕಾಣುತ್ತವೆ.

ಕೇವಲ ಇಪ್ಪತ್ತೆಂಟು ವಸಂತಗಳನ್ನು ಕಂಡಾಕೆ ಅಮೃತಾ. ಈ ಸಣ್ಣ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಸಾಧಿಸಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಅಗಾಧ. ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ತನ್ನ ಗುರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಪರಮ ಉತ್ಸಾಹದ ಹುಡುಗಿ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬದುಕನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸತತ ಬದಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ತನ್ನ ಕಲರ್ ವ್ಯಾಲೆಟ್‌ನಂತೆಯೇ ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡವಳು. ತನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಿಲುವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವು ವೈರುಧ್ಯ, ದ್ವಂದ್ವ ಮತ್ತು ಒಳಬೇಗುದಿಗಳನ್ನು ಕೆಂಡದಂತೆ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಮೃತಾ ತನ್ನ ಪೋಷಕರ ವಿರೋಧದ ನಡುವೆಯೇ ತನ್ನ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿ, ಬಾಲ್ಯದ ಗೆಳೆಯ ವಿಕ್ಟರ್‌ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಳು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದ ಕೆಲವೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿನ ಹಲವು ಗಣ್ಯರ, ಬುದ್ಧಿ ಜೀವಿಗಳ, ಕಲಾವಿದರ ಸ್ನೇಹ ಈಕೆಗೆ ದಕ್ಕಿತ್ತು. ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಮತ್ತಷ್ಟ್ಟು ಮಜಲುಗಳನ್ನು ಏರಬೇಕಿದ್ದ ಈಕೆ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ 1941ರಲ್ಲಿ ನಿಧನಳಾದಳು.

ಇವಳನ್ನು 'ಭಾರತದ ಫ್ರೀದಾ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ಕಲಾವಿದೆ ಫ್ರೀದಾ ಕಾಹ್ಲೊಳ ದುರಂತ ಬದುಕು ಅಮೃತಾಳದೂ ಕೂಡ. ಹಳದಿ, ಕೆಂಪು, ಹಸಿರುಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅರಳಬೇಕಿತ್ತು ಇವಳಿಂದ. ತನ್ನ ಯೌವನದ ದಿನಗಳಿಗೆ ಬಣ್ಣ ಕೊಟ್ಟು ಹೋದ ಅಮೃತಾ ಇಂದಿಗೂ ಚಿರಯುವತಿ. 

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಆಕರ್ಷಣೆ
ಅಮೃತಾಗೆ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜನಜೀವನ ಚಿತ್ರಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ಮಹದಾಸೆಯಾಗಿತ್ತು. 'ಗೆರೆ, ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸದ ಮೂಲಕ ಬಡ ಹಾಗೂ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿರುವ ಜನರ ಬದುಕನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ' ಎಂದೊಮ್ಮೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆ ತೀವ್ರ ಹಂಬಲದೊಂದಿಗೆ 1937ರ ನವೆಂಬರ್ ಕಡೆಯವಾರ ಸ್ನೇಹಿತರಾದ ಬರಾಡ ಉಕಿಲ್ ಜೊತೆ ಮೊದಲು ಎಲ್ಲೋರ, ಅಜಂತಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ 3ನೇ ತಾರೀಖು ಅವರು ಹೈದರಾಬಾದಿನಲ್ಲಿ ಸರಕಾರಿ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ತಂಗಿದರು. 

 

Amrita Sher-gil Mother and Child

ಇಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಈ ಕುರಿತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಿಕೆ 'ದಿ ಹೈದರಾಬಾದ ಬುಲೆಟಿನ್'ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಮರ್ಶೆಯೊಂದು, ' ಅಮೃತಾ ಫ್ರಾನ್ಸಿನ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು, ಪಶ್ಚಿಮ ಆರ್ಟ್ ಹೌಸ್‌ಗಳಿಗೆ ವಿಮುಖರಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅಸಂಖ್ಯ ಹಳ್ಳಿಗಳು, ಬೆಟ್ಟಗಳು, ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳದ ಹೊಲಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, ಬಡಜನರತ್ತ ತಿರುಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಕಲಾಸ್ಫೂರ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತಿರುವುದು ಇವುಗಳಲ್ಲೇ' ಎಂದು ಬರೆಯುತ್ತಾ ಅಮೃತಾ ಹೊಸ ತಲೆಮಾರಿನ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾ ಪರಂಪರೆಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲಾವಿದೆ ಎಂದು ಹೊಗಳುತ್ತದೆ. 

 Amrita in Paris, circa 1930.

ನವಾಬ್ ಸಾಲಾರ್ ಜಂಗ್ ಭೇಟಿಯ ಬಳಿಕ ತಿರುವಂತನಪುರದಲ್ಲಿ 11 ದಿನ ತಂಗಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ 'ಫ್ರೂಟ್ ವೆಂಡರ್ಸ್‌', ' ವುಮೆನ್ ಆನ್ ದಿ ಬೀಚ್' ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸದಿರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮದುರೈ, ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲೂ ಕೆಲ ಕಾಲ ಕಳೆದ ಅಮೃತಾ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವೈವಿಧ್ಯವಯ ಬದುಕನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಉತ್ಸಾಹದೊಂದಿಗೆ ಅಲಹಾಬಾದಿಗೆ ಮರಳಿದರು.

ಇನ್ನಿಲ್ಲದ ವೀರೇಶ್ ಬಳ್ಳಾರಿ: ಜಾನಪದ ಬ್ಲಾಗ್ ಸಂತಾಪ

ಜನಪದ ಕಲಾವಿದರ ರಾಜ್ಯ ಸಂಘಟನೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಒಂದೆರಡು ಕಲಾವಿದರ ರಾಜ್ಯ ಸಮಾವೇಶ ಮಾಡಿ, ಸ್ವತಃ ಜನಪದ ಗೀತೆಗಳ ಹಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ವೀರೇಶ್ ಬಳ್ಳಾರಿ ಇನ್ನಿಲ್ಲ  ಎನ್ನುವ ಸುದ್ದಿ ಬೇಸರವೆನಿಸಿತು. ತನ್ನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿಯೇ ಬಳ್ಳಾರಿ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ವೀರೇಶ ಅವರ  ಜತೆ ಹೆಚ್ಚು ಒಡನಾಟ  ಇಲ್ಲವಾದರೂ, ಜಾನಪದ ಕುರಿತಂತೆ ಒಂದೆರಡಯ ಕಡೆ ಮಾತು ಚರ್ಚೆ ಮಾಡಿದ್ದೆವು. ಆತನ ತಂಡದ ಜಾನಪದ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯನ್ನೂ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಸಂಸಾರ ಸಮೇತ ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಕ್ಯಾಂಟೀನಿನಲ್ಲಿ ಜತೆಯಾಗಿ ಊಟ ಮಾಡಿದ್ದೆವು. ಅಂದಹಾಗೆ ವೀರೇಶ್ ಪಿಹೆಚ್ ಡಿ ಪಡೆದದ್ದು ಕೂಡ ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ.

    ಜನಪದ ಕಲೆ, ಕಲಾವಿದರ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮತಿಳಿವು ಇರದಿದ್ದರೂ, ಅವರನ್ನೊಂದು ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ತಾನೂ ಆ ಮೂಲಕ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹುಮ್ಮಸ್ಸು ವೀರೇಶ್ ಅವರಿಗಿತ್ತು. ಇಂತಹ ಸ್ನೇಹಜೀವಿ ಬಹುಕಾಲ ಇರಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ಪಯಣವನ್ನು ಅರ್ಧಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಜಾನಪದ ಬ್ಲಾಗ್ ಸಂತಾಪ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

On Introducing Ambedkar

-Sankaran Krishna

Sankaran Krishna (krishna@hawaii.edu) teaches

politics at the University of Hawaii.

curtusy:Economic & Political Weekly EPW APRIL 19, 2014 vol xlIX no 16

"For an act of representation

by savarnas to seem fair and

unremarkable to dalits, we

need to have achieved a society

in which to be a dalit is not a

stigma, and to be a savarna

is not a marker of superior

status. Until that day arrives

in India, the dalit objection to

B R Ambedkar’s Annihilation

of Caste being introduced and

annotated by savarnas will

remain a worthy objection"

Arundhati Roy’s “Introduction” to

Navayana’s reissue of B R Ambedkar’s

Annihilation of Caste has

evoked a spectrum of reactions, including

some from dalit intellectuals and

activists. The annotations to Annihilation,

by S Anand, head of Navayana and,

like Roy, an upper-caste person, has

come in for fl ak as well.

Essentially, the critique by a section of

the dalits may be summarised as: (a) two

savarnas, one of them a world celebrity

for her work as a public intellectual

and novelist, fronting a classic on caste

society written by the foremost leader

of the dalits is yet another instance of

upper-caste appropriation of dalit labour

and voice; (b) given the reality of the

caste society we live in, and the extraordinary

infl uence of upper castes in

representing India to itself and abroad,

Ambedkar’s voice will be swam ped by

this “introduction” and “annotation” which

will probably be read by far more people

than will read Ambedkar’s own prose;

(c) it is only dalits who understand the

painful experience of untouchability

and oppression of caste society – hence it

would have been more appropriate for

Navayana to have chosen those with

such experience to do the introduction and

annotation; (d) there are a number of

dalit intellectuals or others who have paid

their dues over the decades with their

politics of solidarity with the credentials

to write the introduction and the annotation

– the choice of Roy and Anand is a

slap in the face to all of them; (e) Roy’s

essay focuses too much on Gandhi and

his multiple foibles – and thus ends up

drawing the eye away from Ambedkar

and his robust critique of caste Hindu society;

and (f) both the marketing strategy

(choice excerpts in mainstream outlets

such as Outlook, Caravan and The Hindu)

and pricing (Rs 450-500) suggest that

the target audience for Annihilation is

savarna society and motivation is profit.

The responses to such critiques –

inclu ding those by Roy and Anand

of such responses would include: (a) the

target audience of Annihilation was and

still remains upper-Hindu society – which

remains resolutely casteist in its practice

if not in rhetoric – and hence fronting the

volume by such savarnas makes sense;

(b) arguing that only dalits can articulate

the thought and politics of Ambe dkar is a

form of essentialising and/or ghettoising

him that is neither politically nor epistemologically

defensible; (c) both in his

lifetime and there after, Ambedkar’s intellect

and politics have been overshadowed

by a most undeser ving Mahatma:

bringing Ambedkar to his rightful stature

will necessarily have to be accompanied

by submitting Gandhi to a welcome

and long-awaited critical scrutiny, one

further enabled by recent historical

scholarship on the man; and (d) freedom

of speech and ideas is a constitutional

guarantee – and no one ought to

legislate who can speak for whom in

a democracy.

Ambedkar’s Democracy

Before rushing to decide whose side I am

on, and quickly drop anchor in a particular

normative position that rapidly

hardens, I would like to think things

through more slowly (and aloud).

Ambedkar’s take on democracy is intriguing

and different. His writings on the

importance of separate and reserved

electorates for dalits; on the inadequacies

of a Constitution that guaranteed

legal but not substantive equality; on the

refusal of caste Hindus to permit the

reform of their religion; and a host of

related issues have received attention.

Yet, outside of electoral arrangements

and the nitty-gritty of legal constitutional

engineering, I am fascinated by his idea

of democracy as something that is fundamentally

associational – a demo cracy

was a society in which everyone interacted

with everyone, dined with them,

married them, spoke with and to others

as equals, studied, debated and learned

together, and were not divided by

notions of hierarchy. It was a full and enriching

interaction amongst all people in

a certain space that defi ned it as a

democracy. Befi tting one of his intellectual

mentors while at Columbia, the

pragmatist philosopher John Dewey, for

Ambedkar the essence of democracy

was the easy commingling of equals in

all forms of associational life – personal,

intellectual and political.

India was and remains a horrendous

departure from that ideal. Perhaps it is

time for us to admit that we are one of

the most egregious departures from that

associational ideal anywhere in the

world. It underlies Ambedkar’s response

to Gandhi when the latter asked him why

he was so critical of Congress: “Gandhiji,

I have no nation. No untouchable worth

the name will be proud of this land.” It

also informs Ambedkar’s des pairing description

of caste Hindu society as a multistoried

building bereft of staircases or

elevators – you were destined to live permanently

and inter- gene ra tio nally into

whatever echelon you were born. The

simple and unescapable fact of the matter

is that nearly seven decades after

Independence both of Ambedkar’s views

regarding India remain very substantially

true: hardly any dalit has any reason

to feel proud to be an Indian, and

the building remains free of staircases

or elevators. That associational democracy

he imagined is no closer today

than it was back in his lifetime.

I fi nd the free speech argument least

persuasive. In India’s structured inequality,

to assert the rights of the likes of

Roy and Anand to introduce and interpret

Ambedkar on the basis of this constitutional

right may be legally defensible

but it morally does little more than

underline dalit powerlessness. I am very

ambivalent about the argument that

only dalits can and should represent

Ambe dkar. That form of nativism, while

understandable especially when it

emerges from those in a position of

weakness, closes dialogue and understanding

rather than opening it up. Nor

am I inclined to agree that too much of

Roy’s “Introduction” deals with Gandhi.

Gandhi has become a universal signifi er

of a vacuous and apolitical brotherhood.

And yet his actions (as distinct from the

contradictory volubility of his 99 volumes

of collected writings) reveal a man

with serious issues when it came to race,

caste, gender, inequality and a host of

other matters. In part, the undeserving

halo that surrounds Gandhi has thrown

the robust intellect and appealing democratic

egalitarianism of the likes of

Ambedkar into the shade. The latter in

any case saw Gandhi as emblematic of

the hypocrisy and hegemony of caste

Hindu society. Deconstructing Gandhi

on the way to introducing Annihilation,

does not seem wrong to me.

Issue of Representation

Inevitably then, we turn to the issue of

representation and representativeness.

Edward Said’s Orientalism begins with

two interesting and appropriate epigraphs

for this moment in our republic. The

fi rst is from Marx on the French peasantry

in The Eighteenth Brumaire of

Louis Bonaparte, “They cannot represent

themselves – they must be represented.”

Despite the enduring and structured

inequalities of economic, cultural

and symbolic capital in India, this is no

longer true for dalits today. There has

long exi sted a thriving and active dalit

intellectual community from whom an

introducer and annotator could well

have been found.

But that brings us to the second of

Said’s epigraphs (from Disraeli’s play

Tancred): “The East is a career.” Hard

as it may be for some to acknowledge,

an edition of Annihilation, with an

introduction by Kancha Ilaiah and annotated

by Gail Omvedt is not likely to

expand the readership of that seminal

work in any signifi cant way, nor is it

likely to make it commercially viable as

a book that sells copiously. At the same

time, I think it highly signifi cant that a

publisher like Navayana senses an

opportunity to publicise Ambedkar’s

writing nationally and internationally

at this moment while also seeing it –

with the “right” introducer no doubt –

as a profi t-making enterprise. Would

that have been possible even a few years

ago? I doubt it.

I suspect it is the publication of works

like Perry Anderson’s Indian Ideology,

(Verso 2013) and Joseph Lelyveld’s

Great Soul: Mahatma Gandhi and His

Struggle with India, (2012), alongside

a growing disenchantment with celebrations

of India’s emerging economy

status and its democracy by the usual

for something like this edition of a long

extant book to emerge. There is little

point in aesthetic distaste for the whiff

of commerciali sation of Ambedkar’s

words. In a world saturated by market

capitalism, to not be commercially

viable is the same as being doomed to

obscurity. Or, to paraphrase the Marxist

economist Joan Robinson, the only

thing worse than being exploited by

capitalist marketing is to be ignored

by it.

Inherent in every democracy is the

tension between “representation” and

“representativeness”. When various sections

of society are seen as acceptably

equal, when a certain modicum of egalitarianism

has been achieved, the issue

of representation ceases to be of much

friction. Anyone from the putatively

equal citizenry can represent others in

politics, culture, literature and the like –

they are all seen as seamlessly and interchangeably

“national” in some way. Hardly

any society has achieved such egalitarianism,

though it remains a powerful

chimera animating the struggle for

equality and democracy in many places.

Representation vs

Representativeness

In postcolonial societies such as India,

given deep and sustained caste inequalities

amid persistent poverty, “representation”

has repeatedly – and understandably

– reduced itself to “representativeness”.

If x-caste or y-religion or z-community

constitutes a certain percentage

of the population, one notion of fairness

demands that they be able to access precisely

those percentages of every form of

capital – economic and symbolic. Any

departure from that correspondence is

deemed to be unfair or a result of historical

legacies for better or worse or evidence

of sustained discrimination.

While one may argue that the equation

of “representation” to “representativeness”

sometimes reduces and impoverishes

it, there is no denying the veridical

basis for it.

When some dalits claim that Roy and

Anand cannot introduce or annotate

Ambedkar, and only dalits can, before

rushing to decry that as emblematic

of precisely this sort of reduction of

representation to representativeness,

we should pause to think. For their act

of representation to seem fair and unremarkable

to dalits, we need to have

achieved a society in which to be a dalit

is not a stigma, and to be a savarna is

not a marker of superior status. Until

that day arrives in India, the dalit objection

to Annihilation, being introduced

and annotated by savarnas will remain

a relevant and worthy objection. In other

words, their objection is not a sign of

their essentialism or nativism – it is

rather an index of the failure of the

savarna-led national project. More

precisely, it signals our failure to approximate

Ambe dkar’s vision of democracy

as the mutually enhancing association

of all.

Yet another encounter with corporate media censorship !

Anand Patwardhan


This morning the shocking Cobrapost story broke that in 1990 when the Babri Mosque was first attacked, top Sangh parivar leaders had deliberately planned to get some Hindu karsevaks killed in order to enrage and mobilize Hindus. The sting on major players from the BJP, VHP, Shiv Sena and other affiliated groups also revealed that the demolition of the Babri Mosque in 1992 was pre-planned and top leaders in the BJP and Sangh Parivar knew about the event in advance.

This afternoon ZTV (Hindi) invited me to be on a live panel debate at 10 pm. Their car duly picked me up and took me to their Mumbai studio and I waited till 10 pm for the live telecast to begin. Just before 10, a junior Z employee told me that the programme had been cancelled by the head office in Delhi due to a semi final cricket match featuring India! When I protested a senior Z official confirmed that the decision to do a cricket story instead of Cobrapost came from Delhi. I could not believe what I heard and asked for an apology in writing. I refused to leave till the head office in Delhi sent me an email apology to be followed by a hard copy. After half an hour the apology finally came. In the apology letter the cricket match explanation was replaced by a "technical snag" even as cricket replaced the Cobrapost story on prime time ZTV (Hindi).
Points to note.

By 10 pm the live cricket match was already over. There was no technical snag in the feed. The cricket story ran with people reporting from long distances.

Surely the deliberate putting into harm's way of Hindu karsevaks by their own leaders was pre-meditated murder and should have been of far greater prime time importance than cricket.

Here for what it is worth is the ZTV apology. Of course I do not personally blame any ZTV employee for this fracas. Clearly the order to kill the Cobrapost story came from high above. Take a look at what Arnab Goswami and other corporate channels did with the story, spinning it as mere anti BJP propaganda, and you will see what is in store for us all.


From: Santosh Nair [mailto:nairs@zeenetwork.com]
Sent: 04 April 2014 22:39
To: 'anandpat@gmail.com'
Subject: Message from Zee News
Importance: High

Dear Sir,
First of all let me thank you for obliging us with your esteemed presence in a short notice for our special show on “Sting Operation on Ayodhya” tonight at 10 pm. We appreciate your cooperation with us and cherish your long association of yours with our channel.

I would like to personally apologies for not taking the planned program as per schedule today. It was bad on our part, very bad, it could have been avoided but let me assure you it was purely un-intentional as in 24X7 news channel environment, sometimes its difficult to predict the happening as happened today due to technical snag (connectivity issue from Mumbai). I am very well aware that a person of your stature will find the situation ridiculous and that also when people are queuing up to have you as an expert guest and you had been kind enough to oblige us with your esteemed presence for our programs.

I am too small in age and experience, my sincere apologies for the inconvenience caused and assure you that it shall not be repeated in future. This letter is prompted solely by a desire to have your expertise in future too.

With regards,
Santosh Nair
Associate Editor & Group Editorial Coordinator
Zee News Limited

ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಕಣ್ಣೀರಿಗೆ ಕೊನೆ ಇಲ್ಲವೇ?

-ಇರ್ಷಾದ್

ಸೌಜನ್ಯ: ವರ್ತಮಾನ

“ ನನ್ನ ಕುರಿತು ಅತೀ ಕೆಟ್ಟ ಶಬ್ಧಗಳ ಬಳಕೆ ಮಾಡಿ ಅವಮಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯೆಂದು

 ನೋಡದೇ 30 ರಷ್ಟು ಯುವಕರ ಗುಂಪು ನನ್ನನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ಹೀನವಾಗಿ ನಿಂದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನನ್ನ ಸೀರೆಯನ್ನು ಎಳೆಯೋದಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಯುವಕರು ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಉಳ್ಳವರು. ಕೆಲ ಯುವಕರು ಹಿಂದೂ ಪರ ಸಂಘಟನೆಯೊಂದರ ಸದಸ್ಯರು. ಅನ್ಯಾಯವಾದ ನನಗೆ ದಯಮಾಡಿ ನ್ಯಾಯ ಕೊಡಿಸಿ” ಹೀಗನ್ನುತ್ತಾ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಾ ತನ್ನ ಮನದಾಳದ ನೋವನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮದ ಮುಂದೆ ತೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಮಂಗಳೂರು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ ಕುಳಾಯಿ ವಾರ್ಡ್ ನ ಸದಸ್ಯೆ ಪ್ರತಿಭಾ ಕುಳಾಯಿ. ಅದೂ ಮಂಗಳೂರು ಉತ್ತರ ವಿಧಾನ ಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಶಾಸಕ ಮೊಯ್ದಿನ್ ಬಾವಾ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರಿನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ.

ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಇಂಥಹಾ ನೂರಾರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣೀರ ಸುರಿಸಿದ “ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ” ಯ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ಪ್ರತಿಭಾ ಕುಳಾಯಿ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟ ಹಾಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಅಮಾಯಕ ಯುವತಿಯರು, ಮಹಿಳೆಯರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರಕ್ಷಕರ ಕೆಂಗಣ್ಣಿಗೆ ಸಿಲುಕಿ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಮಂಗಳೂರು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಸಕ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾ ಕುಳಾಯಿ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಅಳಲನ್ನು ತೋಡಿಕೊಂಡು ನ್ಯಾಯ ಕೊಡಿಸಿ ಎಂದು ಕೇಳುವ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಗುಂಡಾಗಿರಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಅದೆಷ್ಟೋ ಕಾಲೇಜು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರು, ಅಮಾಯಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಮಾನ ಮಾರ್ಯಾದೆಗೆ ಅಂಜಿ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ನಿತ್ಯ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ಕಣ್ಣೀರಿಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಕೆಂಗಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಅಸಹಾಯಕ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳು ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿದ್ದು ದೇಶಕ್ಕೆ ಗೊತ್ತಾಗಿರುವುದು 2008 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಬ್ ದಾಳಿ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ. ಹಿಂದೂ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರಿನ ಅಮ್ನೇಶಿಯಾ ಪಬ್ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಪಬ್ ಒಳಗಡೆ ಇದ್ದ ಯುವಕ –ಯುವತಿಯರನ್ನು ಎಳೆದಾಡಿ ಹಿಗ್ಗಾ ಮುಗ್ಗಾ ಥಳಿಸಿದ್ದರು. ಅವಮಾನಕ್ಕೀಡಾದ ಯುವತಿಯರು ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಾ ಎದ್ದು ಬಿದ್ದು ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳೋದಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ದಾಳಿಗೆ ಸುಸ್ತಾಗಿ ಅತ್ತ ಅವಮಾನವನ್ನೂ ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದೇ ಇತ್ತ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲಾಗದೆ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸಿ ಅಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸುಮ್ಮನಾದರು. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹೆಣ್ಣಿನ ಕಣ್ಣೀರು ಅಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕರಾವಳಿಯ ಹೆಣ್ಣಿನ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ದೇಶ ನೋಡಿದ್ದು 2012 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹೋಂ ಸ್ಟೇ ದಾಳಿಯ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ. ಪತ್ರಕರ್ತ ನವೀನ್ ಸೂರಿಂಜೆಯ ಕ್ಯಾಮರಾ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಅಮಾಯಕ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣೀರು ಸೆರೆಯಾಗಿತ್ತು. ಸ್ನೇಹಿತನೊಬ್ಬನ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಪಾರ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಂದಿದ್ದ ಕೆಲವು ಯುವತಿಯರನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರು ಕಾಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲೆ ರಾಕ್ಷಸೀಯ ವರ್ತನೆ ತೋರಿಸಿ ಮನಬಂದಂತೆ ಥಳಿಸಿ ಮಾನಭಂಗ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಸಂತಸದ ಪಾರ್ಟಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ್ದ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಣ್ಣೀರ ಕೋಡಿಯನ್ನು ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ನೋಡಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿಯೂ ಹೆಣ್ಣು ಅಸಹಾಯಕಲಾಗಿದ್ದಳು. ಸಮಾಜದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಅಮಾನುಷವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿದ ರಾಕ್ಷಸರ ವಿರುದ್ಧ ಸೆಟೆದು ನಿಲ್ಲಲು ಆಕೆಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವಮಾನದ ಕಣ್ಣೀರೇ ಆಕೆಯ ಪಾಲಿಗೆ ಅಂತಿಮವಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಧರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ದಾಳಿ ಒಳಗಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಸುರಿಸಿದ ಅವಮಾನದ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ದೇಶ ನೋಡಿತು. ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿತು. ಆರೋಪಿಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆದರೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದ ಅಸಹಾಯಕರಾದ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ದೇಶದ ಜನರ ಮುಂದಿಟ್ಟ ತಪ್ಪಿಗೆ ಪತ್ರಕರ್ತ ನವೀನ್ ಸೂರಿಂಜೆ 4 ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಜೈಲಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುವಂತಾಯಿತು.

ಇವುಗಳು ನಾವು ನೀವು ಕಂಡ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣೀರಾಗಿವೆ. ಹೀಗೆ ನಿತ್ಯ ಇಂಥಹಾ ಸಾಕಷ್ಟು ಅಮಾಯಕ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳು ಉಭಯ ಧರ್ಮಗಳ ಸಂಘಟನೆಗಳ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಕಾಟಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ.

• ಒಂದು ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಮಂಗಳೂರಿನ ಬಜ್ಪೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದು ಯುವಕನೊಬ್ಬನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುವತಿಯೊಬ್ಬಳು ಕಾರಲ್ಲಿ ತಿರುಗಾಡಿದನ್ನು ಕಂಡು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಲಾದ ಯುವಕರ ಗುಂಪು ಜೋಡಿಗಳ ಮೇಲೆ ಮುಗಿಬಿದ್ದಿತ್ತು. ಹಲ್ಲೆಯನ್ನೂ ನಡೆಸಿತ್ತು. ಆ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲೂ ಅವಮಾನಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುವತಿ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿದ್ದಳು. ಕೈಮುಗಿದು ಅತ್ತು ಗೋಗರಿದಿದ್ದಳು ಆ ಕತ್ತಲಲ್ಲಿ ಅವಳ ಕಣ್ಣೀರು ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ.
• ಸುರತ್ಕಲ್ ಬೀಚ್ ನಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುವಕನೊಬ್ಬನ ಜೊತೆ ಹಿಂದೂ ಯುವತಿಯೊಬ್ಬಳು ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಿದ್ದಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡ ಹಿಂದೂ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರೆನ್ನಲಾದ ಯುವಕರು ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿಯೂ ಇದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ. ಧರ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಅವಮಾನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಹೆಣ್ಣು ಅಲ್ಲಿಯೂ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟಿದ್ದಳು ಸಮುದ್ರ ಗಾಳಿಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಆಕೆಯ ಕಣ್ಣೀರು ಅಲ್ಲೇ ಆರಿ ಹೋಗಿತ್ತು.
• ಮಂಗಳೂರಿನ ಸುರತ್ಕಲ್ ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮೂಲದ ಯುವತಿಯೊಬ್ಬಳು ತಾನು ಮದುವೆಯಾಗಲಿರುವ ತನ್ನದೇ ಕೋಮಿನ ಯುವಕನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಮೇಲೂ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಕಣ್ಣು ಬಿದ್ದಿತ್ತು. ಹಿಂದೂ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರೆನ್ನಲಾದ ಗುಂಪು ಅವರ ಮೇಲೆ ಮುಗಿಬಿದ್ದಿತ್ತು. ಎಲ್ಲರ ಮುಂದೆ ಅವಮಾನಕ್ಕೀಡಾದ ಯುವತಿ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಪಾಪ ಬಡವರಾದ ದೂರದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಯುವತಿಯ ಕಣ್ಣೀರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಕಣ್ಣೀರಾಗಿ ಕಾಣಲೇ ಇಲ್ಲ.
• ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವಿಟ್ಲದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಸಲುಗೆಯಿಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಕಾರಣವನ್ನಿಟ್ಟು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ವಿ.ಟಿ ಪ್ರಸಾದ್ ಮೇಲೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂಘಟನೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಯುವಕರ ಗುಂಪು ಹಲ್ಲೆ ನಡೆಸಿತ್ತು. ವಿ.ಟಿ ಪ್ರಸಾದ್ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಗೆ ಹಲ್ಲೆಕೋರರು ಧರ್ಮದ ಜಾಗೃತಿಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಅವಮಾನ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿಯೂ ಆ ಬಡಪಾಯಿ ಮಹಿಳೆ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸಿದ್ದಳು. ಪಾಪ ಆಕೆ ಧರಿಸಿದ ಬುರ್ಖಾ ಪರದೆಯ ಒಳಗಿನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಣ್ಣೀರು ಹೊರ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಕಾಣಲೇ ಇಲ್ಲ.

ಇವುಗಳು ಕೆಲವೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಗಳಷ್ಟೇ. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ನಿತ್ಯ ಮಹಿಳೆ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಯುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾಳೆ. ಈ ಕಣ್ಣೀರು ಕೆಲವು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವರದಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಪ್ರಕರಣಗಳು ಹೊರ ಪ್ರಪಂಚದ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಾರದೇ ಮುಚ್ಚಿಹೋಗುತ್ತವೆ. ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿ ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ ಪರ ಸಂಘಟನೆಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದವು. ಅದನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪರ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಚಾಚೂ ತಪ್ಪದೆ ಪಾಲಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿವೆ. ಏಟಿಗೆ ಇದಿರೇಟು ಎಂಬ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಉಭಯ ಕೋಮುಗಳ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಬರುತ್ತಿವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗುತ್ತಿರುವವರು ಉಭಯ ಧರ್ಮಗಳ ಅಮಾಯಕ ಯುವಕ –ಯುವತಿಯರು. ಮಾರ್ಚ್ 31 ರಂದು ಮಂಗಳೂರಿನ ಸುರತ್ಕಲ್ ಕೋಡಿಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಕಾರ್ಪೋರೇಟರ್ ಮೇಲೆ ನಡೆದದ್ದು ಇಂಥಹಾ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ದಾಳಿಯೇ.

ಪಾಲಿಕೆ ಸದಸ್ಯೆ ಪ್ರತಿಭಾ ಮೇಲಿನ ಅಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಚೌಟಕ್ಕಿನ ಎಲ್ಲೆ ಮೀರಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಸಂಶಯ. ಇದುವೇ ಇವರ ನಿದ್ದೆಗೆಡಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. ಪ್ರತಿಭಾ ಕುಳಾಯಿ ಅವರು ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟಿದ ತಂಡ ಅವರನ್ನು ತರಾಟೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಿಂದಿಸಿದ ರೀತಿ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿದ ಪದಗಳು ಇದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಮಹಿಳಾ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಮೇಲೆ ದೌರ್ಜನ್ಯ ನಡೆಸಿದವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ತಮ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪೊಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸೂಚನೆ ನೀಡುವ ಬದಲಾಗಿ ಆ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಶಾಸಕ ಮೊಯ್ದಿನ್ ಬಾವಾ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರ ಜೊತೆ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಹಲ್ಲೆಕೋರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅನ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಮಹಿಳೆಗೆ ನ್ಯಾಯ ಕೊಡಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ.

ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಬಾರಿಯ ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರದ ಆಡಳಿತ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿ ನಡೆದಿತ್ತು. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಯಾಗಿತ್ತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮುಜುಗರಕ್ಕೀಡುಮಾಡಿತ್ತು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿಯನ್ನೇ ಪ್ರಮುಖ ಚುನಾವಣಾ ವಿಚಾರವನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಚುನಾವಣಾ ಕಣಕ್ಕಿಳಿದಿತ್ತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನೂ ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಸರ್ಕಾರ ರಚನೆಯಾದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಸಚಿವ ರಮನಾಥ್ ರೈ , ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವ ಯು.ಟಿ ಖಾದರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಮುಖಂಡರು ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿಯ ಕಡಿವಾಣವೇ ನಮ್ಮ ಗುರಿ ಎಂದರು. ಆದರೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಡಳಿತ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಜೈಲಿಗಟ್ಟುವ ಕಾರ್ಯ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇದೀಗ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆ ಮೀರುತ್ತಿರುವ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸ್ ಗಿರಿಯ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಬಂಧಿಸುವ ಕಾರ್ಯವೂ ನಡೆಯದೇ ಇರುವುದು ವಿಪರ್ಯಾಸ. ಆಡಳಿತ ಯಂತ್ರದ ವೈಫಲ್ಯ ಹಾಗೂ ಪೊಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆಯ ನಿರ್ಲಕ್ಷ ಇಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗೆ ನೈತಿಕ ಪೊಲೀಸರ ಅಟ್ಟಹಾಸಕ್ಕೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕದೇ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಇನ್ನೆಷ್ಟು ಅಮಾಯಕ ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳು ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತೋ ?