ಆದಿವಾಸಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು-ಅಭಿವೃದ್ಧಿ: ಒಂದು ಚರ್ಚೆ

ಸೌಜನ್ಯ: https://talastara.wordpress.com/author/talastara

ಡಾ.ಕಿರಣ್ ಗಾಜನೂರು: ಒಡಿಶಾದ ಕಂದಮಾಲ್’ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ 6 ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಮಾವೋ ನಕ್ಸಲರೆಂದು ಮುಗ್ಧ ಶ್ರಮಿಕರನ್ನು ವಿಶೇಷ ರಕ್ಷಣಾಪಡೆ ಗುಂಡಿಟ್ಟು ಕೊಂದಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾದವರಲ್ಲಿ 2 ವರ್ಷದ ಹಸುಳೆಯೂ ಸೇರಿದೆ….

ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಈ ‘ಆಪರೇಷನ್ ಗ್ರೀನ್ ಹಂಟ್’ ಎನ್ನುವ ಕೊಲೆಗಡುಕ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವನು ಪಿ. ಚಿದಂಬರಮ್ ಎಂಬ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳ ಏಜಂಟು. ಅವನು ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವನಾಗಿದ್ದಾಗ ಗ್ರೀನ್ ಹಂಟ್ ಎಂಬ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕಾವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ಲಾನನ್ನು ಪೋಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆಗೆ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ. ಓಡಿಶಾ ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಂಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿಯ ಖನಿಜಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯಲು ಬಂದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಶಾಹಿಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಅವರ ಮೂಲ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಒಕ್ಕಲೆಬ್ಬಿಸಲು ಆತ ಮುಂದಾದ. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಪರ ನಿಂತರು. ಪೋಸ್ಕೋ, ವೇದಾಂತ ಮುಂತಾದ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ಕಾಡಿನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲೆಂದು ಸಾವಿರಾರು ಕೋಟಿಗಳ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಲು ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿದ್ದವು. ಆಗ ಶುರುವಾದಈ ಅನ್ಯಾಯದ ಕೊಲೆಗಳು ಇನ್ನೂ ನಿಂತಿಲ್ಲ. ಚಿದಂಬರಂ ಮುಂದೆ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವನಾದ. ಅವನು ಸಾರ್ವಭೌಮ ಭಾರತದ ವಿತ್ತ ಮಂತ್ರಿಯಾಗದೆ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಏಜಂಟ್ ಆದ. ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಸುಪ್ರಿಂ ಕೋರ್ಟಲ್ಲಿ ಪೋಸ್ಕೋ, ವೇದಾಂತ ಕಂಪನಿಗಳ ಪರ ವಕಾಲತ್ತು ಮಾಡಿದಳು. ಈಗಲೂ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಒಂದೆಡೆ ಗಂಡ ವಿತ್ತ ಮಂತ್ರಿ ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಯಜಮಾನರ ಪರವಾದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಕಿರಾತಕರ ಪರ ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ವಕಾಲತ್ತು ವಹಿಸಿದಳು. ಈ ದೇಶದ ಮುಗ್ಧ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಮಾರಣ ಹೋಮ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಈ ಕೊಲೆಗಳು ನಮ್ಮ ಭಾರತ ಮಾತೆಯ ಒಡಲು ಸೇರುತ್ತಲೇ ಇವೆ.

ಕಿರಣ್ ಗಾಜನೂರು: So sad…. Sir

ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಆ ಮುದ್ದು ಕಂದ ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪಾದರೂ ಏನು. ಯಾವನಿಗೆ ಬಂದಿದೆ ಅಚ್ಚೇ ದಿನ್???

ಡಾ. ಕಿರಣ್ ಗಾಜನೂರು: ಅದೇ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ ಸಾರ್ …..

ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ರಣವೀರ್ ಸೇನೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಟೈಮ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ವರದಿಗಾರ್ತಿ ಸಂದರ್ಶನ ಮಾಡಿದಳು. (ರಣವೀರ್ ಸೇನೆ ಬಿಹಾರದ ಭೂಮಾಲಿಕರು ತಮ್ಮ ‘ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ’ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡ ಕೊಲೆಗಡುಕರ ಪಡೆ)

ವರದಿಗಾರ್ತಿ;

‘ನೀವು ಏಕೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳ, ಕೆಳಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ದುಡಿವ ಜನರ ಪುಟ್ಟ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತೀರಿ?’

ರಣವೀರ್ ಸೇನೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ:

‘ಆದಿವಾಸಿಗಳ, ಕೆಳಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ದುಡಿವ ಜನರಿಗೆ ಹುಟ್ಟುವ ಮಕ್ಕಳು ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡವರಾಗಿ ನಮ್ಮ ಭೂಮಿಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಚಿಕ್ಕವರಿದ್ದಾಗಲೇ ಕೊಲ್ಲುತ್ತೇವೆ.’

ವರದಿಗಾರ್ತಿ;

‘ನೀವು ಏಕೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳ, ಕೆಳಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ದುಡಿವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಗರ್ಭಿಣ ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತೀರಿ’?

ರಣವೀರ್ ಸೇನೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ:

ಆದಿವಾಸಿಗಳ, ಕೆಳಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಗರ್ಭಿಣ ಸ್ತ್ರೀಯರ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಮಗು ಮುಂದೆ ನಕ್ಸಲಾನಾಗುತ್ತಾನೆ. ನಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಆದಕ್ಕಾಗಿ ನಾವು ಆದಿವಾಸಿಗಳ, ಕೆಳಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಗರ್ಭಿಣಯರನ್ನು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು   ಕೊಲ್ಲುತ್ತೇವೆ’

ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದಾನೆ.

ಹರ್ಷ: ಚರ್ಚೆಗೆ: ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಹಿಂದುಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆಧುನಿಕತೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಲಾಭಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ನಾವು ಅವರು ಹಾಗೇ ಇರಲಿ ಎಂದು ಬಯಸುವುದು ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕ್ರೌರ್ಯ.

ಹೀಗಾಗಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಆಧುನಿಕರಾಗಲು ಬಿಡಬೇಕು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ, ಇಕೊ ಟೂರಿಸಂ ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರೆ ಮಾಡಲಿ. -ಇದು ಒಂದು ವಾದ. ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ತೇಜಸ್ವಿ ಅವರಂತವರು ಸಹ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಅವರು ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ ವನ್ನು, ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಒಕ್ಕಲೆಬ್ಹಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿದ್ದರು.

ಈ ಕುರಿತು ನಿಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಿ.

ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್:  ಹೌದು, ಇದು ಇಂದಿನ ಚರ್ಚೆ ವಿಷಯ.. ದಯವಿಟ್ಟು ಗಮನಿಸಿ…

ಸುಮಾ  @ ಹರ್ಷಾ..ಸಮಸ್ಯೆ ಇರೋದು ಇಲ್ಲೇ.. ಜೇನು ತೆಗೆಯುವ ಅವರ ಸಹಜ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ನೀವು ಸಮಸ್ಯಾತ್ಮಕ ವಾಗಿ ಯಾಕೆ ನೋಡ್ತೀರಿ..? ನಾವು ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಗೆ ನಲ್ಲಿ ಕಲಿತರೆ ಅವರು ಜೇನು ತೆಗೆಯುವ ಕೌಶಲ್ಯ ವನ್ನು ಪರಂಪರಾಗತವಾಗಿ ಕಲಿತಿರ್ತಾರೆ..

ಡಾಕ್ಟರು, ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಆದರೆ ಮಾತ್ರ ಬದುಕಾ..? ಎರಡು ಭಿನ್ ಜೀವನ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತಕ್ಕಡಿಗೆ ಹಾಕಿ ತೂಕ ಮಾಡೋದು ಯಾಕೆ..? ಊರೊಳಗೆ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಬದುಕೋ ನಮ್ಮ ಹಕ್ಕಿನಷ್ಟೇ ಕಾಡೊಳಗೆ ಬದುಕೋ ಅವರ ಆಯ್ಕೆ, ಹಕ್ಕುಗಳೂ ಮುಖ್ಯವೇ ಅಲ್ವೇ..?ಅದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸೋಕೆ, ನಿರ್ಧರಿಸೋಕೆ ನಾವು ಯಾರು..?

ಹರ್ಷ: ಹಾಗಾದರೆ ಆದಿವಾಸಿ ಮಕ್ಕಳು ನಮ್ಮ ರೀತಿ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯೋದಾಗಲೀ, ಉತ್ತಮ ಉದ್ಯೋಗ ಪಡೆಯೋದಾಗಲೀ ಅವರ ಹಕ್ಕಲ್ಲ ಅಂತಾಯ್ತು. ಅಲ್ವ. ಅವರು ಪರಂಪರಯಲ್ಲೆ ಇರಲಿ ನಾವು ಅಧುನಿಕರಾಗ್ತಾನೇ ಹೋಗೋಣ…ಎಲ್ಲಾ ಆಧುನಿಕ ಟೆಕ್ಬಾಲಜಿಗಳ ನಮಗೆ ಮಾತ್ರ?

ಸುಮಾ:  ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಓದ್ತಿರೋ ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜೇನು ತೆಗೆಯೋ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಿಗ್ತಾ ಇಲ್ಲ

ಸುಮಾ: ಪರಂಪರೆ-ಆಧುನಿಕತೆ…ಅಂದರೇನು ಅನ್ನೋದೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಡಿಬೇಟ್

ವಿಕಾಸ ಮೌರ್ಯ:  ನಾವು ತೀರ ಬ್ಲಾಕ್ ಅಂಡ್ ವೈಟ್ ತರ ಯೋಚನೆ ಮಾಡಬಾರದು ಅನ್ಸತ್ತೆ. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ‌ ಜೀವನ ನಡೆಸಬೇಕಾ? ಖಂಡಿತ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗಂತ ಅವರನ್ನ ನಮ್ಮಂತೆ ಆಗಿಬನ್ನಿ ಎಂದು ನಗರಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಎಳೆದು ತರುವುದಾ? ಖಂಡಿತ ಅಲ್ಲ. ಅವರವರ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೇ ಬಿಡಬೇಕು. ಆದರೆ ನಾವು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಅವರೂ ಉಣ್ಣುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ನಾವು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವವು ಅವರೂ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು. ಅವರಾಗಿಯೇ ಅದನ್ನು ಬಯಸುವ ವಾತಾವರಣ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕು. ಆ ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಗಲು ನಾವು ಅವರಿಗೆ ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಪರಿಚಯಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು.

ಸುಮಾ: ಹಾಗೆ ಹೇಳೋವಾಗ ನಮ್ಮ ಬದುಕು ಅವರದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಬೆಟರ್ ಅಂತ position ತಗೊಂಡ ಹಾಗೆ ಆಗಲಿಲ್ವಾ.?

ಹರ್ಷ: ಖಂಡಿತಾ ನಾವು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದೇವೆ.

ಸುಮಾ: ಪೇಟೆಗೆ ಬಂದು ನಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ಅವರು ನೋಡಿದ್ರೆ ಅವರಿಗೂ ನಿಮ್ಮ ಹಾಗೇ ಅನಿಸಬಹುದೇನೋ..

ಹರ್ಷ: ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದ್ದೇವೆ, ಸುಶಿಕ್ಷಿತರಾಗಿದೇವೆ. ಒಬ್ಬ ಆದಿವಾಸಿ ಬಾಲಕ/ ಬಾಲಕಿ ಕಾನ್ವೆಂಟ್/ CBSC syllabus ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ದೊಡ್ಡ ವಿಜ್ಞಾನಿ/ ವೈದ್ಯ/ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಆಗಬೇಕು ಅಂತ ನಾ ಬಯಸ್ತೀನಿ.‌ಅವನು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಠಿಣ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಜೇನು ತೆಗೀತಾ ಇರಬೇಕು ಅಂತ ನಾ ಬಯಸಲ್ಲ. ಅದು ಬಹಳ cruel ಅನ್ಸತ್ತೆ

ಸುಮಾ: “ಕಠಿಣ” ಅನ್ನೋದು ಸಾಪೇಕ್ಷ

ಸುಮಾ: ನೀವು ಯಾವ ಮಾನದಂಡಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತೀರಿ..?

ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್::  ಎರಡು ಮುಖ್ಯವಾದ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಚರ್ಚೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ನಡೆದಿದೆ.

1.ಆದಿವಾಸಿಗಳು ‘ಆಧುನಿಕ’ರಾಗಬೇಕು. ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ‘ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ’ ಬರಬೇಕು.

2. ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ‘ಉಳಿಯಬೇಕು’. ಅವರ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ‘ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು’. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರ ಮೂಲ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ಅವರನ್ನು ಒಕ್ಕಲೆಬ್ಬಿಸಬಾರದು.

3. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಆಧುನಿಕರಾಗಬೇಕು. ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಬೇಕು. ಆದರೆ ಅವರ ಪರಂಪರೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಅನನ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವು ಉಳಿಯಬೇಕು.

4. ‘ಯಾವ ಬದುಕು ಬೇಕು’ ಎಂಬ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೇ ಬಿಡಬೇಕು. ನಾವು ಅವರ ಬದುಕಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಉಚಿತವಲ್ಲ. ಅವರನ್ನು ಅವರಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬಿಡುವುದು ಒಳಿತು.

5. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿರುವ ‘ನಾವು’ ‘ಅವರಿಗಿಂತ’ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೇವೆ. ಅವರು ನಮ್ಮ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುವಂತಾಗಬೇಕು

ಹೀಗೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕುರಿತ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಈ ಪರ ವಿರೋಧದ ಮತ್ತು ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳ ಚರ್ಚೆಗೆ ದೊಡ್ಡ ಇತಿಹಾಸವೇ ಇದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೂ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ.

@ ಮೊದಲು, ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಬೇಕು ಎಂದುಕೊಂಡರೆ, ಯಾವ ಬಗೆಯ ಉಪಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಅವರನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಡೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಬಹುದು? ಯಾವ ಬಗೆಯ ‘ಅಭಿವೃದ್ಧಿ’? ಇವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಪರಿಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಪ್ಯಾರಾಮೀಟರ್ ಗಳಾವವು?

@ ಅವರು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುವುದು ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದಾಗ ಮಾತ್ರವೇ? ಅಥವಾ ಅವರನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಟ್ಟರೆ ಹೇಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬಹುದು?

@ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಉಳಿಯಬೇಕಾ? ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದರೆ ಅವರ ಪರಂಪರೆಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತವಾ? ಹಾಗಾದರೆ ಅವರನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿಯೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಂಪರೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಬಹುದಾ?

@ ಅವರನ್ನು ಅವರಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬಿಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬಹುದೇ? ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೇ ಬಿಟ್ಟರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲರೆ?

@ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿರುವ ‘ನಾವು’ ‘ಅವರಿಗಿಂತ’ ಹೇಗೆ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೇವೆ?  ಅವರು ನಮ್ಮ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುವಂತಾಗಬೇಕೆಂದರೆ ‘ನಾವು’ ಏನು ಮಾಡಬೇಕು? ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಎಂದರೇನು?

ಪೋಷಿಣಿ: ಇವತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಇರುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಖಂಡಿತಾ ಇದೆ. ಅವರಿಗೆ ಬೇಡದ ಸಾರಾಯಿ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೆಸರಿನ ಅಭದ್ರತೆ, ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಎಲ್ಲ ದರಿದ್ರಗಳನ್ನು ಅವರ ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಅದರಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಗೊಂಡು ಅವರನ್ನವರು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಇವತ್ತು ಅವರ ಮುಂದಿದೆ.

ಹರ್ಷ: ಪ್ರಭಾಕರ್ ಸರ್ ಹೇಳಿರುವ ಪ್ರತಿ ಅಂಶದ ಕುರಿತೂ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ನಮಗೆ ಬೇಕಿದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿ

ರವಿ: ಆದಿವಾಸಿಗಳು ನಮ್ಮಂತೆ ಆಧುನಿಕರಾಗಬೇಕು ನಿಜ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮಧುಸೂಧನ್ ಎನ್ನುವವರು ಇವರಿಗಾಗಿಯೇ ಶಾಲೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆ ನನಗೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.

ವಿಕಾಸ್ ಮೌರ್ಯ: ಪ್ರಭಾಕರ್ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಸಹಮತವಿದೆ. ಆದರೆ ಎರಡರಲ್ಲೂ ನ್ಯೂನ್ಯತೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವವರನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಬೇಕೆನ್ನುವುದರಲ್ಲಿದೆ.

ಸುಮಾ: ಸರ್..ಈ “ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ” ಅಂದರೆ ಏನು  ಅನ್ನೋದನ್ನ ಮೊದಲು ನಾವು ನಿರ್ವಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ ಅಂತ ನಂಗನಿಸುತ್ತೆ… ಯಾವುದು ಬದುಕಿನ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ನೋಡುವ ಈ “ಆಧುನೀಕತೆ ” ಎಂಬ ಹತಾರದ ಮೂಲಕ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕನ್ನು ನೋಡಿ ತೂಗೋದು ಎಷ್ಟು ಸರಿ  ಅನ್ನೋದು ನನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆ….. ನಾವು ಶಿಕ್ಷಣ,ಕೌಶಲ್ಯ, ಉದ್ಯೋಗ ಅಂತೆಲ್ಲ ಗುರುತಿಸೋ ಜೇನು ತೆಗೆಯೋದು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ನಿತ್ಯ ಬದುಕಿನ ಭಾಗ…
ಶಿಕ್ಷಿತ-ಅಶಿಕ್ಷಿತ, ಹಳೆಕಾಲ- ಹೊಸಕಾಲ, ನಗರ-ಕಾಡು ಹೀಗೆ ದ್ವಿಮಾನ ವೈರುಧ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವನಕ್ರಮವೊಂದನ್ನು ನೋಡೋ ಬಗೆ ಸಮಸ್ಯಾತ್ಮಕವಲ್ಲವೇ?
ವಿಕಾಸ್ ಮೌರ್ಯ:  ಸುಮಾ ಅವರೇ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಅನ್ನೋದು ಗ್ಲೋಬಲ್ ಪ್ರಶ್ನೆ. ನೀವೇನಾದರೂ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ states and minorities ಮತ್ತು ಜಾತಿ ವಿನಾಶ ಕೃತಿ ಓದಿದ್ಸರೆ ಅದೇ ನನ್ನ ಪ್ರಕಾರ ಅಬಿವೃದ್ದಿ

ಮನ್ ದೀಪ್: ನಾವು ಟ್ರೈಬಲ್ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಂದೇ ಹೋಮೋಜಿನಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ನಲ್ಲಿ ನೋಡೋಕೆ ಆಗಲ್ಲ. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ಇರುವಂತಹ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಒಬ್ಬರಿಗಿಂತ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಭಿನ್ನ. Not only in the sense of their identity but also with regarding to the problems they face. ಹಾಗೆಯೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಮುದಾಯ ಆದಿವಾಸಿ ಮತ್ತು ಯಾವ ಸಮುದಾಯ ಅಲ್ಲ ಅನ್ನುವ ವಿಚಾರ ಕೂಡ ಅಷ್ಟು ಸರಳೀತವಾಗಿಲ್ಲ. So  modernisations impact on tribal communitiea also varies, even with in a region (balitha tribal community maththu oddhaduthiruva tribal communities with in a taluk) By keeping this in mind, I think we can look into modernisation impact. ಯಾವುದೇ ಕಮ್ಯುನಿಟಿಯು (including tribal communities) ಬದಲಾಗ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತೆ. ತನ್ನ ಪರಿಸರ, ಆದ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಕಾರಣಕ್ಕೋಸ್ಕರ. ಅದು ಚಲನೆಯಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತೆ. ಮತ್ತು ಅಂತಹ ಚಲನೆಯಿಂದ ಸಮುದಾಯ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೆ.

ಈ ಚಲನೆ ನಾನಾ ರೂಪದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯವು ನಾಡಿನ ಕಡೆ ಬಂದು, ನಂತರ ನಾನಾ ಕಾರಣಾಂತರದಿಂದ ಪುನಃ ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗಬಹುದು. ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಟ್ರಾನ್ಸಿಶನ್ ನಲ್ಲು ಕೂಡಾ ಅದು ತನ್ನ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಅದರ ಮೇಲೆ ಅಂತಹ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೇರಿರಬಹುದು

So what, im trying to put forward is change (atleast in some form) is inevitable. But the structure of change, that is yaaru bhadalavane tharthidare?, yaake tharthidare? hege tharthidare? yembudu bhadalavane ya madhari maththu uddesha vannu thilisuthade. Samudaya galalli bhadalavanegalu “natural” yenno reethi yalli haguthiruvaga, yava bahya shakthi galu adannu ommele “unnatural” annu reethi yalli impact maduthide annodannu guruthisi kondu, naavu modernisation na kedaku galannu nod beku. Tribal samudaya galanthe bere samudaya galigu modernisation impact madtha ide. But bere samudaya galu modernisation, globalisation karana dinda already balaluthide. Maththu aa samudaya galu ondu reethi yali homogeneous samudaya galagi parivarthane golluthide. Language, food, dress, education, aspirations etc.

Adare tribal samudaya galu yellavu poorthi yagi innu badalagilla. And modernisation does provide us the opportunity. Australian aborginals modernisation impact ninda poorthi yagi haaladru, ade south americana tribal communities galalli kelavu hosa bage ya social structure, political status maththu cultural identity pad kondru.

When an external power is trying to interfere and impact a community, an alternative agent can intervene by people’s movement and alternative politics. I think we should be ready to seize the opportunity.

ಸುಮ: ಕಾಡಿಗೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಅನ್ನೋದು ನನ್ನ ವಾದವಲ್ಲ..ಬದಲಿಗೆ ಅವರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ಮು ನಿರ್ಧರಿಸೋ ನಮ್ಮ ಅಳತೆಗೋಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೂಡಾ ಪುನರ್ಪರಿಶೀಲನೆ ಆಗಬೇಕು ಅಂತ..
ಕಿರಣ್ ಗಾಜನೂರು: ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದಲಾವಣೆ ಎಂದರೆ ನಾವು ಅವರ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಕೃತಿ ಕೆಂದ್ರಿತ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳುವುದು ಅಂತಾಗುತ್ತದೆ ಇದರ ಅರ್ಥ ನಾವು ಕಾಡಿಗೆ ಮರಳುವುದಲ್ಲ ಬದಲಾಗಿ ಅವರ ಬದುಕಿನ ಸಕಾರಾತ್ಮ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೆಕ್ಕಿ ಅದನ್ನು ನಾಗರೀಕ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸುವುದು. ಹಾಗೆ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವುದು ಗಾಂಧಿ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಅವರ ಕೆಲವು ಚಿಂತನೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಬಹುದು …….
ಡಾ.ಎಂ.ಬಿ.ರಾಮಮೂರ್ತಿ: ನಾನು – ನೀವು ಯಾರು?  ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕು ನಿಕೃಷ್ಟ ; ಆಧುನಿಕರೆನ್ನಿಸಿಕೊಂಡ ನಮ್ಮ ಬದುಕೇ ಮುಖ್ಯವಾಹಿಯಲ್ಲಿದೆ,ಅವರು ಅಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ; ಕಡುಕಷ್ಟಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲು ನಾವು ಯಾರು? ಅವರೇ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರು,ಸಹಜ ಬಾಳ್ವೆ ನಡೆಸುತ್ತ ಸುಖ-ದುಃಖ:,ದುಗುಡ-ದುಮ್ಮಾನಗಳನ್ನು, ಬದುಕು ಬಂದ ಹಾಗೆ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಎದೆಗಾರಿಕೆ ಉಳ್ಳವರು.. ಆದಿವಾಸಿಯೊಬ್ಬನಿಗೆ ಡಾಕ್ಟರ್ ಆಗುವ ತುರ್ತೇ ಇಲ್ಲ! !
ಹರ್ಷ: ಆದಿವಾಸಿ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕಾದ, ದಲಿತ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಬೇಕಾದ ತುರ್ತು ಇಂಡಿಯಾಕ್ಕಿದೆ…

ಅರುಣ್ ಜೋಳದಕೂಡ್ಲಿಗಿ: ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಕುರಿತು ನಾವು ಇನ್ನೂ ಬೇರೆ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸಬೇಕು ಅನ್ಸುತ್ತೆ. ಟಿಪಿಕಲ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾನದಂಡದಲ್ಲಿಯೇ ನೋಡ್ತಿದಿವಾ ಅನ್ನಿಸ್ತಿದೆ. ನಮ್ಮ ಜೀವನ ಕ್ರಮವೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಂತ ಭಾವಿಸಿ ಅವರೂ ನಮ್ಮ ತರ ಆಗಬೇಕು ಅಂತಿದಿವಾ…
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ನಿಜಕ್ಕೂ ಅದ್ಭುತ ಚರ್ಚೆ. ನನ್ನ ಬಹುಕಾಲದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನ ಹಾಗೆಯೇ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದಿಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇವು ಸಿನಿಕಲ್ ಎಂದು ದಯವಿಟ್ಟು ಭಾವಿಸಬೇಡಿ.

1. ಆಧುನಿಕತೆ, ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ, ಇವು ನಾವು ಕೇಳಿ ಪಡೆದ ಸವಲತ್ತುಗಳಲ್ಲ. ಇವು ಬಂಡಾವಾಳಶಾಹಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನಮಗೆ ದೊರಕಿದ ಉಪ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮಾತ್ರ.
2. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧಾರಿತ ಮಿಶ್ರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜನಕಲ್ಯಾಣದ ನೈಜ ಆಶಯಗಳು ನಮ್ಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟ ‘ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನೀತಿ’ ಇನ್ನೂ ರೂಪಗೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ.
3. ಜೊತೆಗೆ ‘ಅಭಿವೃದ್ಧಿ’ ಎಂಬುದನ್ನು ‘ನಮ್ಮ’ ಆಡಳಿತ ಅಖಂಡವಾಗಿ ಪರಿಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜ ಅಖಂಡವಾಗಿಲ್ಲ. ಬಹುರೂಪಿಯಾಗಿದೆ. ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳ ವಸ್ತುನಿಷ್ಟ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ‘ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನೀತಿ’ ರೂಪುಗೊಂಡಿಲ್ಲ.
4. ಇನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಂಪರೆಗಳು ಉಳಿಯಬೇಕು. ಸ್ಥಳೀಯ ಕೌಶಲಗಳು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಲೌಕಿಕದ ಬದುಕನ್ನ ಹಸನು ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಆಶಯಗಳು ಮಧುರವಾಗಿ ಕೇಳುತ್ತವೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಗಳು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ತಲಾಂತರದ ದುಡಿಮೆಯ ಫಲವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಗಳು ಸಮುದಾಯಗಳ ಬದುಕಿನ ಮೇಲ್ಪದರಗಳು ಮಾತ್ರ. ಕೆನೆಯನ್ನೇ ಹಾಲೆಂದು ಭ್ರಮಿಸಿದಂತೆ, ಮೇಲ್ಪದರನ್ನೇ ಕೇಂದ್ರವೆಂದು ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಬದಲಾದಂತೆ ಮೇಲ್ಪದರು ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಗಳು ಆಯಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಲೌಕಿಕದ ಬದುಕು ಬದಲಾದಂತೆ ಬದಲಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಗಳನ್ನು ‘ಉಳಿಸಬೇಕೆಂದರೆ’ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಅದರ ಮೂಲ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
5. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಮೂಲ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಬೇಕೋ ಅಥವಾ ಕಾಡಿಂದ ಹೊರಬರಬೇಕೋ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ‘ಸ್ವತಂತ್ರ, ಸಾರ್ವಭೌಮ’ ಭಾರತದ ಸರಕಾರಗಳ ಕೈಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಪೋಸ್ಕೋ, ವೇದಾಂತ್ ದಂತಹ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳ ಕೈಯಲ್ಲಿದೆ.
6. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ಆಧುನಿಕರಾಗಬೇಕು. ವರ್ತಮಾನದ ವಿರಾಟ್ ಅವಕಾಶಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲು ಪಡೆಯಬೇಕು ಎಂಬುದು ಆಶಯದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾ? ಯೋಚಿಸಬೇಕು. ಯಾವ ಡಿಗ್ರಿ? ಯಾವ ಬಗೆಯ ಶಿಕ್ಷಣ? ನಿರ್ಧಾರವಾಗಬೇಕು.
7. ತಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಬಿಡಬೇಕು. ದೇಶ, ದೇಶದ ಜನ, ಕಾಡು, ನದಿ, ಹಳ್ಳ ಕಾಡಿನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳೆಲ್ಲ ‘ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಾರ್ವಭೌಮ’ ಭಾರತದ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಇವೆ ಎಂದು ನಾವು ಭಾವಿಸಿದರೆ, ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಅವರ ಬದುಕನ್ನು ಅವರು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಬಹುದು.
8. ‘ನಾವು’ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬಂದು ಸೇರಬೇಕು. ಆಗ ಅವರ ಸಬಲೀಕರಣ ಸಾಧ್ಯ. ‘ನಾವು’ ಯಾವ ಬಗೆಯ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದೇವೆ? ತಿಂಗಳಿಗೆ ಸಾವಿರಾರು ರೈತರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಾಗ, ಮೀಸಲಾತಿಯ ಅವಕಾಶಗಳೇ ಸಂಕುಚಿತಗೊಂಡು ಶೋಷಿತರ ಬದುಕು ನಿತ್ಯ ನರಕವಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ‘ನಾವು’ ಯಾವ ಬಗೆಯ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವೆ?
9. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಎಂದರೆ ಏನು? ಆಧುನಿಕತೆ ಎಂದರೇನು? ಯಾವ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜೇಶನಂತಹ ಆದಿವಾಸಿಗೆ ಬದುಕಲು ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ? ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿರುವ ‘ನಾವು’ ಕೇವಲ ಮನುಷ್ಯ ಮಾತ್ರದವರಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವಾ? ಅಥವಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ‘ಗ್ರಾಹಕರಾಗಿ’ ರೂಪಾಂತರವಾಗಿದ್ದೇವಾ? ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಎಂದರೆ ಏನು?

ಡಾ.ಅರುಣ್ ಜೋಳದಕೂಡ್ಲಿಗಿ: ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ನೆಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ಸಂವಾದ ಮಾಡಿದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.
ಡಾ.ಎಂಬಿಆರ್: ಖಂಡಿತಾ…ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಾಗೇ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದನ್ನೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಅಂತ ಭ್ರಮಿಸಿದ್ದೇವೆ…

ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ್: ಡಾಂಬರು ಬಂದುದು ಕತೆಯ ಕೊನೆ ನೆನಪಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ನಾನು 2 ದಶಕಗಳಿಂದ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ actvist ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡ್ತಿದ್ದೀನಿ. ಪ್ರಭಾಕರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.  ಈ ಅನುಭವಗಳ ಆಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂಜಾನೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಿಚ್ಚಿಸುತ್ತೇನೆ.

ರವಿ:  ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಮತಾಂತರ ಮಾಡಲಾಗ್ತಿದೆ ಅಂತ ಕೆಳಿನಿ ಇದು ನಿಜಾನ ಸಾರ್? ಇದರ ಬಗ್ಗೆಯು ಚರ್ಚೆಯಗಲಿ.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ಮತಗಳಿಗೆ ಅಂತರವೆಲ್ಲಿ?
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಮತಾಂತರ ಮಾಡ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ‘ಹಿಂದೂ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸಮಾಜದಿಂದ  ಹೊರತಾದವರು. ಮಾನವೀಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ನೈಜ ವೈಚಾರಿಕ ಧಾರೆ. ಅದೇ ಅವರ ಜೀವನ ವಿಧಾನವೂ ಹೌದು.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಮೂಲ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯೊಂದಿಗೆ ಹಾಗೇ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಪರದಾಡಿಕೊಂಡೇ ಬದುಕ ಬೇಕೆ ? ಜಾಗತೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ,ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಮತ್ತು ಕಾಡಿಗಿಂತ ಬದುಕೇ ದೊಡ್ಡದೆಂದು ನಮ್ಮ ಮೂಲನೆಲೆಯಿಂದ ಹೊರನಡೆದುಬಿಡಬೇಕೆ ? ಇದು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಉತ್ತರವೇ ಸಿಗದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಂದಿ ತಮ್ಮಗಳ ಮೂಗಿನನೇರಕ್ಕೆ ದಾರಿ,ಉತ್ತರ,ಸಿದ್ದಾಂತ,ಮಾರ್ಗೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಶುರುವಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳೇ ಕಳೆದಿವೆ.ಆದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಗೋಜಲು ಗೋಜಲುಗಳೇ ಸರ್ಕಾರ,ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, activist ಗಳು,ಬುಡಕಟ್ಟು ಅದ್ಯಯನಕಾರರು, ವಿಧ್ವಾಂಸರುಗಳು, ಸಂಶೋಧನಾಕಾರರುಗಳು, ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳು, ಕೋಮುವಾದಿಗಳು,……ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಹಿನ್ನೆಲೆ,ಅಜೆಂಡಾಗಳಿಗೆ,ಸಿದ್ದಾಂತಗಳಿಗೆ  ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಮಾರ್ಗೋಪಾಯಗಳ ವಾದ ಮಂಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.ಇದರ ಪ್ರಕಾರ

1) ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಅತ್ಯಂತ ಸರಳವೂ,ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ   Socio – cultural – spirutual life. ಆದ ಕಾರಣ,ಆಧುನಿಕತೆ,ಅಭಿವ್ರದ್ದಿಗಳ ಭರಾಟೆಯಲ್ಲಿ ಬದುಕಿನ ಅರ್ಥಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಬುಡಕಟ್ಟುಜನರ ಬದುಕು ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ.ಅಂತಹ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯ ಅನನ್ಯ ಮಾದರಿ ನಶಿಸಬಾರದು.ಏನಾದಾಗಲಿ ಈ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಇಂತಹ ಆದಿವಾಸಿ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಲೇಬೇಕೆಂದರೆ ಅವರೆಲ್ಲಾ ಕಾಡಿನೊಳಗೇ ಉಳಿದು ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ,ಆದಿವಾಸಿ ಬದುಕು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಲಿ.ಇದು ಒಂದಷ್ಟು ಜನರವಾದ.                    2) ಅವರ ಬದುಕು,ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ,ಮಾದರಿ ಸಮಾಜ,ಶ್ರೇಷ್ಟತೆಯ ಅನನ್ಯತೆ….ಈಗ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸ್ಥುತದ ಅವರ ವಾಸ್ತವಿಕ ಬದುಕು ಅತ್ಯಂತ ದುಸ್ಥರವಾಗಿದೆ.ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಸಮಾಜದ ಸ್ವಾರ್ಥ ಕಾನೂನುಗಳು,ಅರಣ್ಯಗಳ ಸ್ಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಾಮ್ಯತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೇರಲಾದ ಅರಣ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ,ಕಾನೂನು,ಆದೇಶಗಳು ಅವರ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ನೆಮ್ಮದಿ ಹಾಗೂ ಕಾಡಿನ ಎಲ್ಲಾತರಹದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಎಂದೋ ಕಸಿದುಕೊಂಡಾಗಿದೆ.ಈಗವರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕಾಡು….ಕೇವಲ ” ಹಸಿರ ಬಂದಿಖಾನೆ ” ಜಾಗತೀಕರಣದ ಪೈಪೋಟಿಯ ದಿ ನ ಗಳಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿ ಜನ ಮುಂದುವರೆದ ನಾಗರೀಕರೊಂದಿಗೆ ದಾಪುಕಾಲುಗಳಿಗೆ ಅಡಿಇಡದೇಇದ್ದರೆ,ಆದಿವಾಸಿಗಳೇ ನಾಶವಾಗಿಹೋಗುತ್ತಾರೆ.ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದು. (Mainsteaming)ತಮ್ಮ ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿ.ಎಂಬುದು ಇನ್ನೊಂದು ವಾದ.

3) ಮೂರನೇ ವಾದದವರು ಆದಿವಾಸಿಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ನೋಡಿದವರು,ಅವರಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟಮಾಡಿದವರು…ನನ್ನ ಅನುಭವ,ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ದ್ರಷ್ಟಿಕೋನಗಳಬಗ್ಗೆ ನಂತರ ನಿವೇದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಧೀರ್ಘವಾಗಿ ಚರ್ಚೆಯಾಗಲಿ,ನಮ್ಮ ಗಂಭೀರವಾದ ಚರ್ಚೆಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಉತ್ತರವೇ ಇಲ್ಲದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ.ಉತ್ತರ ಹುಡುಕುವಂತಾಗಲಿ.                         ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ.ಗ್ರೀನ್ ಇಂಡಿಯ ಟ್ರಸ್ಟ್.
* ಮೂರುತರಹದ ವಾದ ಸರಣೆಗಳಿವೆ.(ಆದಿವಾಸಿ ಸ್ಥಳಾಂತರ,ಸಾಂಸ್ಕ್ರತಿಕ ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ರದ್ದಿ)ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ್ದೆ.
ನವೀನ್ ಮಂಡಗದ್ದೆ: 1991 ನಂತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಎನ್ನುವುದರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆ ಬದಲಾಗಿದೆ ಎಂದೆನಿಸುತ್ತದೆ.ಏಕೆಂದರೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಷಯ ಬಂದಾಗ ಅದರಿಂದ ಏನು ಒಳ್ಳೆಯದಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಅದರಿಂದ ಆಗುವ ಹಾನಿಗಳೆ ಮೊದಲ ನೆನಪಾಗುವ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಜೀವ ವಿರೋಧಿ ನಿಲುವನ್ನು ತಾಳಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಮೂರನೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಏನು ಮಾಡಬಹುದೆಂಬ ಅನಿಸಿಕೆಗೂ ಮುನ್ನ ,ನನ್ನ  ಅವರೊಟ್ಟಿಗಿನ ಒಡನಾಟದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ಥುತವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸವಾಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಸೀಮಿತ ಅನುಭವದ ಆಧಾರದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.                              ಸಂಮ್ರದ್ದ ಆದಿವಾಸಿ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ,ಕಾಡಿನ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಗಳೊಟ್ಟಿಗಿನ  Socio cultural spirutual life,ನಿರೀಕ್ಷಣೆಗಳಿಲ್ಲದ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನ,……ಮುಂತಾದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗಳಿರಬಹುದು.ಆದರೆ ವಿಕಾಸವೆನ್ನುವ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಕ್ರರ್ತಿಮ ಓಟದಲ್ಲಿ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಹೆಜ್ಜೆಯನಿಡದೆ ಆಧೀಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೇ ಉಳಿದ ಆದಿವಾಸಿಗಳು,ನೋಡಲು ಹೊರಮೈಲಕ್ಷಣಗಳು ನಮ್ಮಂತೆಯೇ ಇರಬಹುದು.ಆದರೆ ಆಧುನಿಕರಿಗೂ,ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೂ ಬದುಕುವರೀತಿ,ಆಲೋಚಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ.ಈ ಅಂತರವೇ ಜಾಗತೀಕರಣ,ಅಭಿವ್ರದ್ದಿ,ವ್ಯಾಪಾರಿಕರಣಗಳ ಅರ್ಥೈಸುವಲ್ಲಿ ಸೋತ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲೂ ಇರಲಾಗದೆ,ಹೊರಗೂಬರಲಾಗದೆ ಹೇಳಲಾರದ ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿ ದ್ದಾರೆ.ಹಲವುತೆರನಾದ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅವರು ಅಪೇಕ್ಷಿಸದ ದಾರಿ ಹಿಡಿದು ಛಿದ್ರಗೊಂಡ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯ ಮಡುವಿನಲ್ಲಿ ನಲಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಇಂತಹಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕರಾದ ನಾವುಗಳು ನಮ್ಮ ಮೂಗಿನ ನೇರಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕುವ ಬದಲು,ಅವರ ಒಳಹೊಕ್ಕು ಅವರದೇ ಅಲೋಚನೆ ಮೂಲಕ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನೇಕೆ ಹುಡುಕಬಾದದೆಂದು ನನಗನಿಸಿತು.ಇದರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ ಕೂಡ.ಆದರೆ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಚರ್ಚೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕ್ಕೊಳ್ಳಬಹುದು,ನನ್ನ ಹೋರಾಟಗಳು,ಪ್ರಯತ್ನಗಳು.ಸೋಲುಗಳು,ಗೆಲವುಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದೊಳಿತು ಅನ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ.ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇದು ವಿಸ್ತರಿಸಬೇಕು?ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸಬೇಕೆ?ನಿಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ತಿಳಿಸಿ.ಸರಿಇದ್ದರೆ ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತೇನೆ.
ಹರ್ಷ: ಇವತ್ತು ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಅನುಸರಿಸ್ತಾ ಇರೋದು primitive methods of subsistence ಅಂತ ಒಪ್ಪೋದಾದರೆ ಅವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗೆ ಸಮಾಜ ಏನು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಬಹುದು. ಆದಿವಾಸಿ ಬದುಕಿನ ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆ ಅಂದರೆ ಸಮಷ್ಟಿ ಬದುಕು. ಇದನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ so called ನಾಗರಿಕರಾಗ್ತೇವೆ..ಇದಾಗದ ಹಾಗೆ ಅವರು ಆಧುನಿಕರಾಗಲು ಅಹಕರಿಸಬೇಕಿದೆ. ಅವರು ನಮ್ಮ ತರ broken individualsಆಗದಂತೆ ನೋಡಬೇಕು. ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ರಾಜೇಶನನ್ನು ಅವನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಿದ್ವಿ.
ಡಾ. ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್:  ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ  ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆಯ ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪಲ್ಲಟಗೊಳಿಸಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಇದು ಕೇವಲ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಾದ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾತ್ರ. ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು, ಯಂತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಬದಲಾವಣೆಯಂತೆ ಕಂಡಿತು. ಇದರಿಂದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾದವುಗಳಲ್ಲ. ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಉಪಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮಾತ್ರ.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್:  ನಾಗರೀಕರಾಗದೇ ಆಧುನಿಕರಾಗುವುದು ಹೇಗೆ?ಎನ್ನುವುದರ ಹಿಂದೆ,ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕಿನ ಭವಿಷ್ಯದ ದಾರಿ ಹುಡುಕ ಬಹುದಲ್ವಾ?
ಹರ್ಷ:  ನಿಜ ಸರ್, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಇನ್ನೂ ವಿಕೃತ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೇ ಆಗಿದ್ದು. ನಾಗರೀಕರಾಗುವುದು ಅಂದರೆ ಬದುಕು ಚಿಂತನೆಯ ಶೈಲಿ. ಆದಿವಾಸಿತನ ಮತ್ತು ದಲಿತತ್ವದಲ್ಲಿ ಆ ನಾಗರೀಕತೆ ಇದೆ. ಅದನ್ನು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿಸಬೇಕು. ಆಧುನಿಕತೆ ಭೌತಿಕವಾದದ್ದು..ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ನಿಜ ನಾಗರಿಕತೆ ಜತೆ ಬೆಸುಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಪರಂಪರೆ-ಆಧುನಿಕತೆ. ನಾಗರಿಕ-ಅನಾಗರಿಕ ಎಂಬವು binary opposition ಗಳಲ್ಲ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್:: @ ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್ ಮುಂದುವರೆಸಿ…
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ನಾಗರೀಕತೆ, ಆಧುನಿಕತೆಗಳು ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಬದ್ಧವಾದ ಸಂಗತಿಗಳು. ನಮ್ಮ ಅನುಕೂಲಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಅರ್ಥಗಳನ್ನ ಇವಕ್ಕೆ ಆರೋಪಿಸಿಕೊಂಡು ಚರ್ಚೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

ಡಾ.ಶಶಿಕಿರಣ್: It’s not always right to think that tribes life is miserable n barbaric. Prof Sahlin in his affluent society, tells that, there are two ways to be affluent n rich. One is our civilized way of producing or or earning more than what  our wants are. The other, tribal way of reducing our wants, so that what we have is more than enough. Another point is, we are so much absorbed in earning that, we. Don’t have Quality time to spend with our families. But tribes with their hunting and gathering lifestyle, had enough time to sing,dance n paint in caves n the variety of flesh, fish,fruits n vegetables have kept them healthy n happy.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್:  ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ ಉಳಿದು,ತಮ್ಮ ಆದಿವಾಸಿ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯನ್ನೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸದ್ರುಡರಾಗುವುದು ಹೇಗೆ?ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಿದ್ದಿ,ಕುಣಬಿ ಮತ್ತು ಗೌಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿದೆ.ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಆದಿವಾಸಿ ಮುಖಂಡರುಗಳ ಜೊತೆಗೂಡಿ ಹಲವಾರು ರೀತಿಯ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಹಾಗೂ ಸಾಹಸಗಳನ್ನ ಕೈಗೊಂಡೆವು.ಕೆಲವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಫಲತೆಯನ್ನು,ಹಲವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಡವಟ್ಟುಗಳನ್ನು,ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಕನಸುಗಳನ್ನುಹೊತ್ತು ನಿರಂತರ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅನುಭವ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಹಳಷ್ಟಿದೆ.ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳಲೇ?
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದು ನಾಗರೀಕ ಜಗತ್ತಿನಜೊತೆ ವಿಲೀನರಾಗುವುದರ ಮೂಲಕ (mainstream ) ಅಸ್ಥಿತ್ವವೇ ಇಲ್ಲದೆ ನಾಶವಾಗುತ್ತರುವ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬಲವಾದ ವಾದಕ್ಕೆ ನನ್ನ ವಿರೋಧವಿದೆ.ನನ್ನ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೆಲ್ಲವೂ ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋದವಾಗೇ ಆಗಿವೆ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಮೇನ್ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಗೆ ಬರುವುದು ಬೇಡ ಅಂದರೆ, ಅವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಅವರ ಮೂಲನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಮಾಡಬಹುದೇ?
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಸಾರ್,ಅನುಮತಿ ಅಂತಲ್ಲ.ಹಲವಾರು ವಿದ್ವಾಂಸರಿರುವ ಈ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ನನ್ನ  ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ತಪ್ಪಾಗುತ್ತಿದೆಯೆ?ಅತಿಯಾಗುತ್ತಿದೆಯೆ?ಅನ್ನುವ ಅಳಕೊಂದುಕಡೆ.ಸುಮ್ಮನೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಹೋಗುವಬದಲು ಚರ್ಚಿಸಿಕೊಂಡೆ ಸಾಗುವುದೊಳಿತೆಂಬ ನನ್ನ ಅನಿಸಿಕೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ.?
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್:.  ನೀವೂ ಸಹ ವಿದ್ವಾಂಸರೆ. ಯಾಕೆ ಆಚೆಗೆ ನಿಲ್ಲುತ್ತೀರಿ. ಯಾವ ಅಳಕೂ ಬೇಡ. ನಾವೆಲ್ಲ ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಂದ ದೂರವಿದ್ದು, ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕುವವರು. ನೀವು ಅವರೊಡನೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವವರು. ನಿಮ್ಮ ವಾದ ಘನವಾದದ್ದು.
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಅವರ ಮೂಲನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಮಾಡಬಹುದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಅದು ಹೇಗೆ?
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದ ಹಾಗೆ ಸಿದ್ದಿಗಳಲ್ಲಿ ಲ್ಯಾಂಪ್ಸ್ ಸೊಸೈಟಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟನಡೆಸಿ ರಾಜಕೀಯ,ಕೋಮುವಾದಿ  N G O    ಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಸೆಣಸಿ ದಶಕಗಳಹಿಂದೆ ನಾವು ತಂದ ಸಂಘಟನೆ ಇವತ್ತು ಕೊಟ್ಯಾಂತರ ವಹಿವಾಟನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ.ಕಾಡಿನ ಕಿರುಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನಾದರಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಸದ್ರುಡತೆಯ ನಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಸೋಲಾಗಿಲ್ಲ.ನಮ್ಮ ಒಟ್ಟು 200 ಸಂಘಗಳ ಉಳಿತಾಯದ ಹಣ ಬೇರೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಬದಲು ಅಷ್ಟನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಲ್ಯಾಂಪ್ಸ್ ನಲ್ಲೇ ಇಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.ತಮ್ಮ ಮೂಲಕಸಬನ್ನಾಧರಿಸಿದ ವ್ರತ್ತಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಬರದ,ಕಾಡನ್ನಾಶ್ರಯಿಸಿಕೊಂಡೇ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸದ್ರುಢರಾಗುತ್ತಿರುವ ಉದಾ:ನಮ್ಮಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಆಸಕ್ತ ಬಳಗದವರುಬಂದುನೋಡಬಹುದು.ಇಲ್ಲಿ ಗ್ರೀನ್ ಇಂಡಿಯ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುತ್ತಲ್ಲ.ನಮ್ಮ ಸಲಹೆಯೊಂದನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ.ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಕ್ಷರತಿಳಿಯದ ಆದಿವಾಸಿ ಜ್ಞಾನಿಗಳೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಅದರ ಅದ್ಯಕ್ಷ ಡಿಯಾಗೊ ಒಂದನೆ ತರಗತಿಯನ್ನೂ ಓದಿಲ್ಲ.ಆತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ನಮ್ಮ empowerment proces ನ ಒಂದು achivement. ಇಂತಹ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿವೆ.ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ‌‌@ ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್, ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಕಾರ, ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಕೌಶಲ್ಯ  ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಜೊತೆ ಅನುಸಂಧಾನ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ.
ಡಾ. ಟಿ ಎನ್. ಚಂದ್ರಕಾಂತ್:   *ಕಾಡುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು*

ನನ್ನ ಜನಾಂಗದವರು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಾದಿ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಸ್ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಲೆಮಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ಕೆಲವರು ನಟ ನಟಿಯರಾದರು. ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿ ಕೆಲವರು ಮರದ ಬಾಚಣಿಗೆ ಕಲಿತು ಅದನ್ನು ಅತ್ಯುನ್ನತ ಕಲೆಯನ್ನಾಗಿಸಿ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಮರಗಳಿಂದಲೂ ಅನುಕೂಲಸ್ಥರಿಗೆ ಗಂಧ ಮತ್ತು ದಂತದಿಂದಲೂ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟು ಜೀವನವನ್ನು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾನು ಹೈಸ್ಕೂಲು ಮುಗಿಸುವವರೆಗೂ ಈ ಮನೆ ಉದ್ಯೋಗ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ನಮ್ಮಜ್ಜಿ, ನನ್ನಪ್ಪ, ನನ್ನಮ್ಮ ಬೆಳಗಿನಿಂದ ಸಂಜೆವರೆಗೆ ಮೈಮುರಿಯುವಂತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾನು ಶಾಲೆಯ ಹೊರತಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆಗ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವರಮಾನ ವಾರಕ್ಕೆ 100 ರಿಂದ 150 ರೂಪಾಯಿ. ಊಟಕ್ಕೆ ಸಾದಾರಣ ಬಟ್ಟೆಗೆ ಸಾಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹಬ್ಬ ಹರಿದಿನಗಳು ಬಂದರೆ ಅಪ್ಪ ಅಮ್ಮ ತತ್ತರಿಸಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು.
ಕೆಲವು ಕಡೆ ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಜೀವನ ನಡೆಸಿದ್ದರು.
ನಮ್ಮ ಜನಾಂಗದ ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಊರ ಹೊರಗಿನ ಮಾವಿನ ತೋಪಿನಲ್ಲಿ ಕಾಳ್ವಾಳಮ್ಮ ಎಂಬ ಕುಲದೇವತೆಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಕೋಳಿ ಕುರಿ ಮೇಕೆಯ ಬಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇಂದಿ ಸಾರಾಯಿಯ ಸಮಾರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಹಳ ಶ್ರಧ್ದೆ ಭಯ ಭಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆಯುಧ ಪೂಜೆಯಂತೂ ಇದೇರೀತಿಯ ಸಂಭ್ರಮ. ಕುಲದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಕುಲದ ಯಜಮಾನರ ಮಾತೇ ಅಂತಿಮ.

ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಬಾಚಣಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಸತ್ತು ಹೋಯಿತು. ನನ್ನ ಜನಾಂಗದ ಹಳೆ ತಲೆಮಾರಿನವರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರು ಸೇಂದಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಈಗಿನ ಪೀಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಸವಲತ್ತಿನಡಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಟ್ಟದ ವಿದ್ಯಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.
ನಾನು ಕಂಡಂತೆ ಮರದ ಬಾಚಣಿಗೆಯ ಸಾವು ನನ್ನ ಜನಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಆಯಿತು. ಆರ್ಥಿಕ ಮಟ್ಟ ಸಾಕಷ್ಟು ಸುಧಾರಿಸಿ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿಯೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜಕೀಯವಾಗಿಯೂ ಕೆಲವರು ಒಂದಿಷ್ಟು ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.
ಆಧುನಿಕತೆ ಈ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಹೊಸವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ಜನಾಂಗ ತನ್ನ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯದ ಬಡತನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತಾಗಿದ್ದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ರಾಚುವ ಸತ್ಯ.

ಈಗ ಯೋಚಿಸಿ ಈ ಜನಾಂಗದ ಸಾಂಸ್ಕ್ರುತಿಕ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಯಾವುದಾದರೂ ಹೊರಗಿನ ಶಕ್ತಿ ಇವರನ್ನು ಸರ್ಕಸ್ಸು, ನಾಟಕ, ಮರದ ಬಾಚಣಿಗೆ, ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿದ್ದರೆ ಈ ಜನಾಂಗ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಿರುತ್ತಿತ್ತು?

ಯಾರದೇ ಬದುಕಿನ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಶಕ್ತಿಗಳು ಕಾಪಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮೂಲಭೂತವಾದಕ್ಕಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನ?

ಆಧುನಿಕತೆಯೇ ಸರ್ವ ದುಖಃಗಳಿಗೂ ಕಾರಣ ಎಂದು ಎಷ್ಟುದಿನ ಹಪಹಪಿಸುತ್ತಿರೋಣ?

ಆಧುನಿಕತೆಯನ್ನು ಆವಾಹಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಜಾತಿಗಳ ಸಕಲೋಧ್ದಾರಗಳನ್ನೂ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ತೀರ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೂ ಎಲ್ಲಾ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿರುವವರಿಂದ ನಾವುಗಳು ಕಲಿಯುವುದೇನೂ ಇಲ್ಲವೇ?

ಯಾರಿಗೂ ಬೇಕಿಲ್ಲದ ಮರದ ಬಾಚಣಿಗೆಯನ್ನು (ಉಪಮೆ) ಕರುಣಾಜನಕವಾಗಿ ಕಾಪಾಡ ಬೇಕೆ?

ಇವು ನನ್ನ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು.
ಉತ್ತರಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾಯುವೆ. ನನಗೆ emotional ಚರ್ಚೆಗಿಂತ objective ಚರ್ಚೆ ಮುಖ್ಯ
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: ಹೌದು ಸಾರ್, ಎಲ್ಲಾ ರಂಗದಲ್ಲೂ ಅದು ಸಾದ್ಯವಾಗದಿರಬಹುದು. ಕಷ್ಟಸಾದ್ಯ.ಉದಾ:ನಾವು ಬೆತ್ತದ ಕರಕುಶಲಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಚ್ಚಿದೆವು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬೆತ್ತವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವಂತಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೊಟ್ಟಿಗೆ ಸ್ಪರ್ದಿಸಿ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಕೊಂಡು ಪರಿಕರ ತಯಾರಿಸಿ ಮಾರಾಟ ಮಡಬೇಕು.ಇಲ್ಲಿ ನಾವು ಸೋತೆವು.ಕಾರಣ ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮೋಸ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ.ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರು ಕೊಂಚ ಕೊಂಡು ಉಳಿದ ಬೆತ್ತ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕದೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಇಲಾಖೆ ಶಾಮೀಲಾಗಿದೆ.ಹೀಗೆ ಕದ್ದ ಮಾಲನ್ನು ಕೊಂಡಮಾಲಿನಜೊತೆ ಸೇರಿಸಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರುತ್ತಾರೆ.ಆದರೆ ನಮ್ಮವರಿಗೆ ಅದೇ  ಮೌಲ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರಲು ಹೋದರೆ ಬಂಡವಾಳವೂ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ.ಹೀಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಸೋತೆವು. ಆದರೆ ಜೇನು,ಸೀಗೆ,ಅಂಟುವಾಳ,ನೆಲ್ಲಿ,ಉಪ್ಪಾಗೆ,ಪುನ್ರರ್ಪುಳಿ….ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಆದಿವಾಸಿ ಅಧಿನಿಯಮ 2005 ಪ್ರಕಾರ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿದೆ.ಅದೂ 2005 ರಿಂದ 2014-15 ರವರೆವಿಗೂ ನಿರಂತರ ಹೋರಾಟದ ನಂತರ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಸಿಕ್ಕ ಅನುಮತಿ.ಅದೇ ರೀತಿ ಬೆತ್ತಕ್ಕೂ ಅನುಮತಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತದ್ದೇವೆ.ಕಂಡಿತ ಸಫಲರಾಗುತ್ತೇವೆ.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ನಿರಂತರ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಫಲವಿದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ.ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಜ್ವಲಂತ ಉದಾ:ಗಳಿವೆ.ಬಾರತದ ಯಾವ ಮೂಲೆಯಲ್ಲೂ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ವಿರುದ್ದ ಸಾಧಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ Issues,ಇಡೀ ಬಾರತದಲ್ಲೇ ಇಲಾಖೆ ಕಿತ್ತುಕೊಂಡಿರುವ ಕುಂಬರೀ ಬೇಸಾಯದ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಗ್ಗಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟಗಳಿಂದ ಫಲ ಸಿಕ್ಕಿದೆ.2003ರಲ್ಲಿ ನಾವು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಅಣಸಿ ರಾಷ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಿಂದ  ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹೊರದಬ್ಬಬಾರದೆಂಬ ಆದೇಶ ಕೋರ್ಟನಿಂದ notification ಆಗಿದೆ.ಇದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗಾಗಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ತಾಇಲ್ಲ,ಚಂದ್ರಕಾಂತರವರಿಗೆ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಫಲವಿದೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಸಾಕ್ಷಿಭೂತರಾಗಿ ಡಾ. ಪ್ರಭಾಕರ್ ರಿದ್ದಾರೆ.
ಡಾ. ಟಿ ಎನ್ ಚಂದ್ರಕಾಂತ್: ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಬಾಚಣಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ ನೆನಪಿರಲಿ.
ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹೊರದಬ್ಬದಂತೆ ತಡೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಅವರು  ಹೊರಬರುವುದಕ್ಕೆ ಅನುವುಮಾಡಿಕೊಡುವುದು ಮತ್ತು ಬದುಕಲು ಹೊಸದಾರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿ ಅನುವುಮಾಡಿಕೊಡುವುದು ನಿಜವಾದ ಸಹಾಯವಲ್ಲವೇ

ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ಚಂದ್ರಕಾಂತರವರೆ, ಹೊರದಬ್ಬಲ್ಪಟ್ಟವರ ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕ್ಷೇತ್ರಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೂಲಂಕುಷವಾಗಿ ಪ್ರಭಾಕರರೊಟ್ಟಿಗೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನೋಡಿಬಂದಿದ್ದೇವೆ.ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬನ್ನಿ ಎಂದವರ್ಯಾರೂ (NGO) ಹೊಣೆಗೇಡಿಗಳಾಗಿ ಎತ್ತಲೋ ಕಾಣದಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಇದು ಬರೀ ಚರ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ಮನವರಿಕೆಮಾಡಲು ಕಷ್.ಒಮ್ಮೆ ಖಂಡಿತ ನಮ್ಮೊಟ್ಟಿಗೆ ಬನ್ನಿ.70-80 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಜೇನು ಕುರುಬರು ಹೊಟ್ಟೆಗಿಲ್ಲದೆ ಹಸಿದು ಸತ್ತರು.ಜೇಡಿಮಣ್ಣನ್ನು ಸುಟ್ಟುತಿಂದು ಹಸಿವ ನೀಗಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಸತ್ತರು.ಕಾರಣಗೊತ್ತಾ?ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ದಬ್ಬಿದ್ದು.
ಡಾ.ಎಂ ಬಿ ಆರ್: ಆದವರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಲು ಹೋದ ತಂಡದಲ್ಲಿ ನಾನೂ ಒಬ್ಬ ( ೨೨ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ) … ಅವರ ಗೋಳುಗಳನ್ನು ಹೇಳತೀರದು ಕಣ್ರೀ .. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬರಬೇಕು ಅಂತ ಅಪೇಕ್ಷೆ ಇರುವವರು ದಯವಿಟ್ಟು ಗಮನಿಸಬೇಕು …
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಚಂದ್ರಕಾಂತ್ ಸಾರ್, ಮರದ ಬಾಚಣಿಕೆಯ ಉಪಮೆಯ ಮೂಲಕ ಅದ್ಭುತ ವಾದವನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

1. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ‘ರಕ್ಷಕರು’ ಪರಂಪರೆಯ ಆರಾಧಕರು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸೌಂದರ್ಯದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥೈಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂಬುದು ಲೌಕಿಕದ ಬದುಕಿನ ಉಪಉತ್ಪನ್ನವೇ ಹೊರತು ಅದಕ್ಕೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವವಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.
2. ಮನುಷ್ಯನ ಬದುಕು ಬದಲಾದಂತೆ ಅವನ ಶ್ರಮದ ಭಾಗವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಎಲ್ಲವೂ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಬದಲಾಗದೆ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಈ ದೇಶದ ವಿಕೃತ ಶ್ರೇಣೀಕರಣವನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿಸಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ಚಮ್ಮಾರನ ಮಗ ಚಪ್ಪಲಿ ಮಾಡುತ್ತ ತನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಬೀದಿ ಬದಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
3. ಇಂಡಿಯಾದ ವಿಷಮ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಜಾತಿಯ ಗಾಯಗಳೇ ಕುರುಹುಗಳಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಈ ದೇಶದ ಶೋಷಿತರಿಗೆ ಅವರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಚಹರೆಗಳೆಂದರೆ ಅವರ ಗಾಯಗಳೆ. ಈ ಗಾಯಗಳು ಯಾಕೆ ಉಳಿಯಬೇಕು?
4. ಆಧುನಿಕತೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಫಲವಾಗಿ ಬಂದ ಶಿಕ್ಷಣ ಶೋಷಿತರ ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಹಲವು ದಾರಿಗಳನ್ನು ತೆರೆದು ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದ್ದು ಹೌದು. ಆದರೆ ಶೋಷಿತರ ಸಮಗ್ರ ವಿಮೋಚನೆ ಇದರಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾಜಿಕಾರ್ಥಿಕ ವೈರುಧ್ಯಗಳು ತೀವ್ರವಾಗುತ್ತಲೇ ಇವೆ.
5. ಶೋಷಿತರ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಪ್ರತಿತಂತ್ರಗಳು ಅಗತ್ಯ’ ಹಿಂದೆಂದಿಗಿಂತಲೂ ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಕೇಡುಗಳು ರರಾಜಿಸುತ್ತಿವೆ. ಯಾವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿಟ್ಟಿದೆಯೋ ಅಲ್ಲಿ ಒಳದಾರಿಗಳನ್ನು (inroads) ಸೃಷ್ಟಿಸಬೇಕು. ಒಳದಾರಿಗಳು ನಮ್ಮ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆಯುವಂತಾಗಬೇಕು.
6. ಸಾಂಘಿಕ ವಿರೋಧ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿತಂತ್ರಗಳ ಸೃಷ್ಟಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ನಮ್ಮ ವಿಮೋಚನೆ ಸಾಧ್ಯ. ಆದು ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವೋ, ನಾಗರೀಕತೆಯೋ ಯಾವುದಾದರೂ ಆಗಿರಲಿ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಉಳಿಯಲಿ ಬಿಡಲಿ. ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವುದೇ ಭಾಗದ ಜನ ಆತ್ಮ ಪ್ರತ್ಯಯದಿಂದ ತಲೆ ನಡೆಯುವಂತಾಗಬೇಕು.

ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಗೆ ನೇತು ಹಾಕಿಕೊಂಡೇ ಬದುಕು ಸವೆಸಬೇಕೆಂದಾಗಲೀ,ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದ್ಬಿಟ್ರೆ ಎಲ್ಲಾಸರಿಯಾಗುತ್ತೆ.ಎನ್ನುವ ವಾದಗಳಿಗಂಟಿಕೊಳ್ಳದೇ,ವಾಸ್ಥವ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಬದುಕನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ.ಅವರುಬದಲಾಗಲೇಬಾರದೆಂಬ ವಾದ ನನ್ನದಲ್ಲ.ಹೊರ ಬಂದಾಗ ಆಧುನಿಕರ ಜೊತೆ ಪೈಪೋಟಿ ನಡೆಸಿ ಸೋತು ಬೀದಿಗೆ ಬಿದ್ದವರ ದ್ರಷ್ಟಾಂತಗಳು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹಲವಾರಿವೆ.
ಹರ್ಷ: ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆ ತಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಆಧುನಿಕರಾಗಿಸಬೇಕು ಅನ್ನುವ ಯಾವ ಇರಾದೆಯೂ ಆಳುವವರಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದದ್ದು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಪರಿಸರ ವಿರೋಧಿಗಳು ಅನ್ನುವ ಧೋರಣೆ ಮತ್ತು ಇವರ ಸೊ ಕಾಲ್ಡ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ( ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯಂತ, ಡ್ಯಾಮ್ ಗಳು) ಅವರು ತೊಡಕಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಗ್ರಹಿಕೆ ಮಾತ್ತ
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಖಂಡಿತಾ ಹೌದು. ಆದರೆ ಅದುಒಳ ಹುನ್ನಾರ.ಹೇಳಿದ್ದುಮಾತ್ರ,ನೀವು ಅಭಿವ್ರದ್ದಿಯಾಗ್ತೀರಿ.ಅಂತ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಅಂದರೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಕ್ರೋಢೀಕರಣ. ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಕೌಶಲ್ಯಗಳ ಸಬಲೀಕರಣಗಳು ಶ್ರಮಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಹರ್ಷ: ನಿಜಕ್ಕೂ ಮಹೇಂದ್ರ ಸರ್ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಕಾಂತ್ ಸರ್ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ವಿಷಯಗಳಯ ಅಮೂಲ್ಯವಾದವು. ಪ್ರಭಾಕರ್ ಸರ್ points ಕೂಡಾ nice sum up ಅನ್ನಿಸ್ತಿದೆ
ನಟರಾಜು ವಿ : ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಕುರಿತಾದ ಚರ್ಚೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ನಿನ್ನೆಯಿಂದ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಮನಸ್ಸಿದ್ದರೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಚರ್ಚೆಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾಕರ ಸರ್ ಸಂಗ್ರಾಹ್ಯವಾಗಿ ಎತ್ತಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೇನಿವೆ ಅವುಗಳಿಗೆ ಈವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವ ಮೂಲೆಯಲ್ಲೂ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಆಗಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರನ್ನೂ ಕಾಡುತ್ತಿರುವ ಗೊಂದಲಗಳು ಇವೇ ಆಗಿವೆ.
ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕಿನೊಡನೆ ಆಧುನಿಕ ಸಮಾಜದ ಬೆಸುಗೆ ಹೇಗಿರಬೇಕು, ಆಧುನಿಕ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಚಹರೆಗಳಾದ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಆಧರಿತ ಬದುಕು, ಆಧುನಿಕ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನೇ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಶಿಕ್ಷಣ ಇವುಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕಿನೊಡಗೆ ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದರೆ ಅದನ್ನು ಸ್ವಸ್ಥ ಅನುಸಂಧಾನ ಎನ್ನಬಹುದು, ಎಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾದರೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಆಕ್ರಮಣವೆನ್ನಬಹುದು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ನಾವುಗಳು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಗಿಲ್ಲ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಐರೋಪ್ಯ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸವಾರಿ ಏನೆಲ್ಲ ಪಲ್ಲಟಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಎನ್ನುವ ಉದಾಹರಣೆ ಕಣ್ಣಮುಂದಿದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆ ಸಮುದಾಯಗಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಕಾಲಿರಿಸಿದವು, ಇಂದು ಅವುಗಳ ಮುಂದಿರುವ ಸವಾಲುಗಳೇನು, ಈ ಸವಾಲುಗಳು ಇತರೆ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಏಳೆಂಟು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ‘ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ’ಗೆ (ಹಾಗೆಂದು ಚರ್ಚೆಯ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ) ತರಲಾದ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸವಾಲುಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಬೇಕು. ಇಂಥ ಅಕೆಡೆಮಿಕಲ್ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿರುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅದನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಒಂದು ನೋಟಕ್ರಮದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬೇಕಾಗುವ ವಿಸ್ತಾರ ದಕ್ಕಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ.
ಆಧುನಿಕತೆ ದಿನಂಪ್ರತಿ ಒಡ್ಡುವ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಜೀವನಶೈಲಿ, ಈ ಜೀವನಶೈಲಿಯ ಹಿಂದಿನ ಚಾಲಕಶಕ್ತಿಯಾದ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಸಭ್ಯ ನಾಗರಿಕರನ್ನಾಗಿಸುವ, ಕುಟುಂಬದ ಹೊಣೆಯರಿತ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಸುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಆಧುನಿಕ ವಿತ್ತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಗ್ರಾಹಕರೆಂಬ ಕೂಲಿಯಾಳುಗಳನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಪರಿ ಇದೆಲ್ಲವೂ ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸುರುಳಿಯಂತೆ ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಳುವಳಿ ತಾನೆ. ಈ ಚಕ್ರದೊಳಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಹೇಗೆ ಹೈರಾಣಾಗಿವೆ/ಜೀವನ್ಮುಖಿಯಾಗಿವೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಕಾಣುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಸಮುದಾಯ ಅದು ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯವೇ ಆಗಿರಲಿ, ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳೇ ಆಗಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಈ ವರ್ತುಲಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಇಲ್ಲಿನ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿಯೇ ತಮ್ಮ ‘ಸುಖ-ಸಂತೋಷ’ಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಸೆಣಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಜೀವನಶೈಲಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಹಣದೊಂದಿಗೂ, ಹೆಚ್ಚು ಹಣವು ಅಂತಸ್ತು, ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳೊಂದಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಳಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಜೀವನಶೈಲಿ ಒದಗಿಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಚೀರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣವೆನ್ನುವುದು ಹಣದೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕ ಬದುಕು ಅಥವಾ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಬದುಕು ಎನ್ನುವುದು ಸದಾಕಾಲ ಅರ್ಥ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿ, ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ವಿವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲಿರುತ್ತದೆ. ಈ ‘ನಾಗರಿಕ’ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಸೆಣಸುತ್ತಿರುವ ದಮನಿತ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೇ ಈವರೆಗೆ  ಘನತೆಯ ಬಾಳಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಸೂಕ್ತ ಪರಿಹಾರ/ಅವಕಾಶಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಪ್ಯಾರಾಶೂಟ್ ಡ್ರಾಪಿಂಗ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ‘ನಾಗರಿಕ’ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಇಳಿಸಿದರೆ ಅವರ ಬದುಕು, ಸೆಣಸಾಟ ಹೇಗಿರಬೇಢ.
ಹಾಗಾದರೆ ಅವರನ್ನು ಅವರಿರುವಂತೆಯೇ ಬಿಡುವುದೇ?  ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಇರುವುದೇ ದಮನಿತರು, ಶೋಷಿತರು, ಬಡವರ ಬದುಕನ್ನು ಹಸನಾಗಿಸಲು, ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ಬಾಳುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಎಂದಿದೆ ಅಲ್ಲವೇ? ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರಗಳು ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ವಸತಿ ಮುಂತಾದ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಈ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಘನತೆಯ ಬಾಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಲು ಅರ್ಹವಾಗಿರಬೇಕಿತ್ತು ಅಲ್ಲವೇ? ಆದರೆ, ಅದೇಕೆ ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಬಡವರು, ಶೋಷಿತರು, ದಮನಿತ ವರ್ಗಗಳ ಮಕ್ಕಳೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಓದುವ ಶಾಲೆಗಳಾಗಿವೆ? ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳೇಕೆ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಣವಿಲ್ಲದವರ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಆಗಿವೆ? ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ಅಂಶವಿಷ್ಟೆ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಉನ್ನತ ಧ್ಯೇಯಗಳು, ಸಂವಿಧಾನದ ಉನ್ನತ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಇರಿಸಿಕೊಂಡೂ, ಅದನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬೇಕಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡೂ ಸಹ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ, ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ತಳವರ್ಗಗಳು, ದಮನಿತ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಹಸನಾದ ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೀಗಿರುವಾಗ ಹಣವಂದಿಗರು, ಅಧಿಕಾರಸ್ಥರ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ‘ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ’ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಅನ್ಯರಾಗಿಯೇ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ, ಅನ್ಯರಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ಸೆಣಸಬೇಕಾದ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳ ಪಾಡೇನು?
ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಜಾತಿಸಂಕೋಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನರಳಿರುವ ಮಂದಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪರವಾದ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು, ವಿಭಿನ್ನ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಂದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಒದ್ದಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ನಾವುಗಳು ಯಾವ ಧೈರ್ಯದಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಹೆಮ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಕರೆತರುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವುದು? ನಾಗರಿಕತೆ ಎನ್ನುವುದು ಬಡವರು, ಶೋಷಿತರು, ದಮನಿತರ ಪರವಿದೆ, ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಹಸನಾಗಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದಾಗ ಮಾತ್ರ ಇಂಥ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಒಂದು ಸಮಾಜ ಅದನ್ನಾಳುವ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ ಎಂದರ್ಥ. ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗಳು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದ ಪಲ್ಲಂಗದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಮೈಮರೆತಿರುವ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ?
ಹಾಗಾದರೆ ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಬೇಕೆ?
ನಿಜಕ್ಕೂ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಶ್ನೆ ಅಪೂರ್ಣ, ಅದು ಪೂರ್ಣವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಹೀಗೆ ಬರೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ: ಹಾಗಾದರೆ, ಆದಿವಾಸಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಬೇಕೆ ಅಥವಾ ಪಕ್ಷಪಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬರಬೇಕೆ? ಒಂದಂತೂ ಸತ್ಯ, ನೈಜ ರಾಜಕಾರಣವಿಲ್ಲದ, ಜನಪರ ಅಧಿಕಾರವಿರದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ  ತಳವರ್ಗಗಳ ಬದುಕು ಕೇವಲ ಮೂರಾಬಟ್ಟೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿ, ಸಂರಚನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಹಾಗೂ ಕೊಳ್ಳುಬಾಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಾಚೆಗೂ ಯೋಚಿಸಬಲ್ಲ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಸಮಾಜ ಇಂಥ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಎದುರಿಸಬಲ್ಲದು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಸಾಮೂಹಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ವಿಷಯ. ಸಮೂಹ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ವಿಚಾರ…
ಡಾ.ಶಶಿಕಿರಣ್: The examples of wooden comb n other tragedies are real n heartening. But my humble request is nothing can be done by glorifying the grievances n sympathy.  ” Stop thinking in terms of Limitations and Start thinking in terms of Possibilities ” Unlike Dinosaurs, we have options against  extinction n space for survival, only if we can understand and exploit market economy. Instead of Cursing the jackals teach rabbits the tricks of Jackals.
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಲ್ಲ ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಗಳಿಗೆ ಈ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲು. ಈ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ವೈರುಧ್ಯಗಳು ಅಗಾಧವಾಗುತ್ತಲೇ ಇವೆ.
ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆಯೇ? ಈ ವಿರಾಟ್ ಆರ್ಥಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಜೊತೆ ಅನುಸಂಧಾನ ಹೇಗೆ? ಅನುಸಂಧಾನ ಸಾಧ್ಯವಾ?
ಡಾ.ಎಂಬಿಆರ್: ಆದಿವಾಸಿಗಳು ನಮ್ಮಂಥ hypocritesಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿಲ್ಲ!! They r self sufficient n contented in their own way …
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಅಲೆಮಾರಿ ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನೂ ಬಿಡೋ ಹಾಗಿಲ್ಲ ಡಾಕ್ಟರ್ ಸಾಬ್. ಇವರು ನಮ್ಮ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇ 14 ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ನಾವು ತಿಳಿದಂತೆ ಅವರು ಖಂಡಿತ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಗಳಾಗಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನೆ ನೀವೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಬೀದಿಗೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಸಾರಿ, ಬೀದಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.
ಡಾ.ಎಂಬಿಆರ್: ಅವರಿಗಿಂತ ಕೀಳು ರೈತರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಪ್ರಭಾಕರ್. ಬಿಡುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲ..
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಹೌದು, ಈ ಎರಡೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಸಮಾನ ಶೋಷಿತ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿವೆ.
ಡಾ.ಎಂಬಿಆರ್: ಅಲೆಮಾರಿಗಳಲ್ಲಿ, ಆದಿವಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆದ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು.
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: ಸಾರ್, ಹಸಿವಿನಿಂದ ಸತ್ತವರು, ಭೂಮಾಲಿಕರ ಖಾಸಗಿ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟವರು, ಬಿಎಸ್ ಎಫ್ ಯೋಧರಿಂದ ಹತರಾದವರು, ಪೋಲೀಸರ ನಕಲಿ ಎನ್ ಕೌಂಟರ್ ಗಳಿಗೆ ಎದೆ ಕೊಟ್ಟವರು, ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗಳ ಗೂಂಡಾಗಳ ಕೈಲಿ ಹತರಾದವರು, ಗಂಜಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾಣಬಿಟ್ಟವರು, ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದವರು,
ಸರ್ದಾರ್ ಸರೋವರದ ನಡುಗಡ್ಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಸತ್ತವರು, ಸರಿಯಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಇಲ್ಲದೆ ಯಾವ ತಕರಾರು ಇಲ್ಲದೆ ಉಸಿರು ಚೆಲ್ಲಿದವರು…. ಆದಿವಾಸಿಗಳು

ಜೀನ್ ಡ್ರೀಜ್ ಹೇಳ್ತಾರೆ
‘ಸುಂದರ್ ಬನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹುಲಿ ಸತ್ತರೆ ಅದು ಅಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಹುಲಿಯಿಂದ ಸತ್ತ ಆದಿವಾಸಿಯ ಸಾವು ಕಾಡಿನಾಚೆಗೆ ಸುದ್ದಿಯೇ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಜೀವಕ್ಕಿಂತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಜೀವವೇ ಅಮೂಲ್ಯ ವಾದದ್ದು’
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ ನಲುಗುತ್ತಿರಬೇಕು?ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ,ಆಚರಣೆ,ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗಳು ಪ್ರಸ್ಥುತದ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಅನ್ನಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ.ಬದುಕ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ.ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಕಬಳಿಕೆಯ ಹುನ್ನಾರದ ಕಾಯ್ದೆ,ಕಾನೂನು,ಆದೇಶಗಳ ಮದ್ಯೆ ಹೂತುಹೋಗುವ ಬದಲು ಕಾಡ ಬಿಟ್ಟು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದು ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಲ್ಳಬಾರದೇಕೆ?…ಇದು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಎಂತಹವರದ್ದೂ ಸರಳವಾದ ತಕ್ಷಣದ ವೈಚಾರಿಕ ಉತ್ತರ.ಬದುಕು ನಿಂತನೀರಾಗದೆ,ಲೋಕದ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕದಿದ್ದಲ್ಲಿ,ಕಾಯ್ದೆ,ಕಾನೂನು,ಆದೇಶಗಳ ಬೇಲಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿಯಾಗಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ.ಅನ್ನುವ ಹಲವರ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ನಾನು ಖಂಡಿತ ಗೌರವಿಸುತ್ತೇನೆ…..ಆದರೆ ಹಾಗೆ ಇಲ್ಲಿವರೆವಿಗೂ ಕಾಡುತೊರೆದು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗಾಗಿ ಹಾತೊರೆದು ಬಂದವರ ಪಾಡೇನಾಯಿತು?ಒಮ್ಮೆ ಸರ್ವೆ ಮಾಡಿದರೆ,ಅವರು ಪಡಬಾರದ ಪರಿಪಾಟಲಿನ ಲೋಕದಾನಾವರಣ ವಾಗುತ್ತದೆ.
ಅರುಣ್ ಜೋಳದಕೂಡ್ಲಿಗಿ: ಸಿದ್ದ ಜಾಡಿನಲ್ಲೇ ಯೋಚಿಸ್ತಿದಿರಿ ನೀವು. ಇಷ್ಟು ಬ್ಲಾಕ್ ಅಂಡ್ ವೈಟ್ ತರಹ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಆಲೋಚನೆಗಿಂತ ಬೇರೆಯದೇ ನೆಲೆ ಇದೆ ಅನ್ಸುತ್ತೆ. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನನಗೂ ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳೋಕೆ ಆಗ್ತಿಲ್ಲ.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ ಆದೀಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೇ ಇರುವ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಮನಸ್ಥಿತಿ.ಮೋಸ,ವಂಚನೆ,ಸುಳ್ಳು,ಕ್ರತ್ರಿಮತೆಗಳ ಅರಿವಿಲ್ಲ.ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖವಾದ ನಾಗರೀಕ ಜಗತ್ತು ಇವರಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದದ್ದು.ತಕ್ಷಣ ಆ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ?ಕಾಲಿಡುವ ಮೊದಲು ಪೂರ್ವತಯಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡೇ…ಅಂದರೆ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಮೊದಲು ನಾಗರೀಕನಾಗಿ ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ ಮಾತ್ರ ಹೊರ ಜಗತ್ತಿನ ಬಂಡವಾಲಶಾಹಿ,ಜಾಗತೀಕರಣದ ಪೈಪೋಟಿ ಜನರೊಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕ ಬಹುದೇನೊ.
ಅರುಣ್ ಜೋಳದಕೂಡ್ಲಿಗಿ: ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ಆರಂಭವಾದದ್ದು ಕಾಡನ್ನು “ಸಂಪತ್ತು” ಎಂದು ಪರಿಭಾವಿ, ಈ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯಲು ನಾಗರಿಕ ಜಗತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿದಂದಿನಿಂದ. ಇದೀಗ ಮತ್ತೆ ಕಾಡಿನ ಜತೆ ಲಗತ್ತಾದ “ಸಂಪತ್ತು” ಎನ್ನುವ ನೆಲೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸದೆ, ಈ ಸಂಪತ್ತನ್ನು  ಅದೊಂದು ಸಹಜ ನಿಸರ್ಗ ಎಂದು ನಾಗರಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸದ ಹೊರತು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಚರ್ಚೆಗಳು ಅಲ್ಪತೃಪ್ತಿಯವೇನೋ ಅನ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಹರ್ಷ: ಈ ಸಂಪತ್ತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಶುರುವಾಗಿದ್ದು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ದೃದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದಲೆ ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್:  ಥ್ಯಾಂಕ್ಯು ಹರ್ಷರವರೆ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಈಗಾಗಲೇ ಮೂಲಕಸಬು,ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಅಲೆಮಾರಿ (ಬ್ರಿಟೀಶರಿಂದ criminal Tribes) ಎನಿಸಿಕೊಂಡವರಿಗೂ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಮೂಲಕಸುಬಿಗೆ ಒಂದಿಷ್ಟು ಜೋತುಬಿದ್ದು,ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ ಉಳಿದವರಿಗೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ.ಕಿಳ್ಳೇಕ್ಯಾತ,ಗ್ರೇಷಿಯಾ,ದೊಂಬರು,ಪರ್ದಿಗಳು,ಹಕ್ಕಿಪಿಕ್ಕಿಗಳು,….ಮುಂತಾದ ಅಲೆಮಾರಿ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಉಳ್ಳವರು,ರಾಜರುಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಬ್ರಿಟೀಸರವರೆವಿಗೂ ಎಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ವಿವಿದ ಅನುಕೂಲದ ಸ್ವಾರ್ಥಸಾಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರತಂದು ಅವರ ಬದುಕನ್ನು ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಬಹಳಷ್ಟು ಶೊಷಣೆ,ಬವಣೆಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ,ಆಧುನಿಕರ ಜೊತೆ ಏಗುತ್ತಾ ಏಗುತ್ತಾ ಹಲವಾರು ತಲೆಮಾರಿನ ನಂತರ ಶಿಕ್ಷಿತರಾಗಿ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಉದಾ:ಪ್ರಭಾಕರ್ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ತಂದೆ ಶಿಕ್ಷಿತರಾದರು.ಆದರೆ ಅವರ ತಂದೆ ತಾತಂದಿರುಗಳು ರಾಜರುಗಳ ವಕ್ರದ್ರಷ್ಟಿ,ಬ್ರಿಟೀಶರುಗಳ ಕ್ರೂರದ್ರಷ್ಟಿಗಳಿಂದ ಎಷ್ಟು ನರಳಿದರೋ? ಆದರೀಗವರೂ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದಿದೆ.ಅಂದರೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಪ್ರವೇಷಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲಿಗಲ್ಲೆನ್ನುವುದು ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: ಆದರೆ ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದೆಲ್ಲಾ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆನಿಂತು ಇರಲಾಗದೆ,ಹೊರಬರಲಾಗದೇ ಇಬ್ಬಗೆಯ ದ್ವಂದ್ವಗಳಲ್ಲಿ ನರಳುತ್ತಿರುವವರ ಕುರಿತು.ಕಾಡಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದವರು ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲಾಗವುದಿಲ್ಲವೆಂದಲ್ಲ,ಆದರೆ ತಕ್ಷಣ ಹೊರಬಂದವರು ನಾಗರೀಕತೆಯ ಗಾಳಿ ಗೊತ್ತಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಎರಡು ಮೂರು ತಲೆಮಾರು ವ್ರಥಾ ಬಲಿಪಶುಗಳಾಗಿ ನರಳುತ್ತಾರೆ.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: ನಾನಾಗಲೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾತ್ರ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಬದುಕನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ.ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಅವರು ಬರೋದಾದರೆ,ಶಿಕ್ಷಣ ಒಂದು ಮಹಾದ್ವಾರ.ಆದರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಬಲವಿಲ್ಲದೆ,ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಒಣ ಉಪದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಾ ಓದಿ ಮುಂದೆ ಬನ್ನಿ.ಎಂದರೆ ಹೇಗೆ? ಈ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿ , ಸಮಸ್ಯೆಯ ಅರಿವು,ಪೀಠಿಕೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಆದಾರಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕಾಡನ್ನೂ,ಮೂಲ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯನ್ನೂ ಕೊಂಚ ಅಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹೇಗೆ ಅವರನ್ನು ಸದ್ರಡಗೊಳಿಸಿ ಅವರ ನೆಲೆಯಲ್ಲೇ ಯಾಕೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ತರಬಾರದು?ಎಂಬ ನಮ್ಮ ಸೀಮಿತ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪ್ರಯತ್ನ ಗಳನ್ನ ತೆರೆದಿಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಅಂತಿಮ ಉತ್ತರಗಳೆಂತಾಗಲೀ, ultimate solution.ಅಂತ ಅಲ್ಲ.ತಪ್ಪಾಗಿದ್ದರೆ ತಿದ್ದಿ. ಈಗಾಗಲೇ ನಾವು ಹಲವು ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನ ಮಾಡಿದ್ದೇವ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಲ್ಯಾಂಪ್ಸ ಸೊಸೈಟಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದೇನೆ.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಆರು ತಿಂಗಳು ಸರ್ವೆ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಅವರೊಟ್ಟಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪೂರ್ವಯೋಜನೆ (strategy) ಮಾಡಿಕೊಂಡ (ಅವಶ್ಯವೆನಿಸದರೆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನನ್ನ strategy ಏನಾಗಿತ್ತೆಂದು,ಬೇಕಾದರೆ ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ.) ಅದರ ಪ್ರಕಾರ               1) Political empowerment ಸಲುವಾಗಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ಗ್ರಾ.ಪ ,ತಾ.ಪ ,ಜಿ.ಪ ಚುನಾವಣೆಗಳಿಗೆ ಇಳಿಸಿಬಿಟ್ಟೆ.
ಮಹೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್: ಮೊದಲು  strategy ಬಗ್ಗೆ ತಿಳ್ಸ್ ಬಿಡ್ತೀನಿ.

1)ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅರಿವು..,ಅಂದರೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಇತಿಹಾಸ,ರಾಜರು,ಬ್ರಿಟೀಶರು,ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರು,ನಾಗರೀಕರುಗಳ ಪಿತೂರಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸ್ಥುತ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮನವರಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವುದು.  ಸರ್ಕಾರ,ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ,ಮೂಲಕಾನೂನುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುವುದು.

2)ಸಂಘಟನೆಗಾಗಿ ಸಂಘಗಳರಚನೆ.

3)ನಾಯಕತ್ವ ಹೊಂದಿರುವವರ ಆಯ್ಕೆ.ನಾಯಕರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೋರಾಟಗಳ ರೂಪರೇಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತರಬೇತಿ.

4)ಅವಲಂಬನೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಉಳಿತಾ ಅದರಿಂದ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ(savings & credit management.)

5)ಕೋಮುವಾದಿ,ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಜಮೀನ್ದಾರಿಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿ – ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ.

6)ಆಧಿವಾಸಿಗಳ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅರಿವು.

7)ಜೀತ,ಸಾಲಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿ – ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ.

8)5 -6 ಹಳ್ಳಿ ಸಂಘಗಳು ಕೂಡಿ ಹೋರಾಟ ಸಮಿತಿ ರಚನೆ,ಹಾಗೆಯೇ ತಾಲೂಕು ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದ ಹೋರಾಟ ಸಮಿತಿಗಳ ರಚನೆ.

9)ಸ್ಥಳೀಯ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದ ಹೋರಾಟ ಸಮಿತಿಗಳಿಂದ ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ,ಬ್ರಹತ್ ಸಮಸ್ಯೆ (main issues )ಗಳನ್ನು  ಗುರ್ತಿಸಿ,ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂಬಂದ ಪಟ್ಟ ಇಲಾಖೆ,ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಮನವಿ,ಅಫೀಲು ಆಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಟ.

10)Re -connection of trible traditional knwoledge,culture & subsistance sustainable traditional method of agricultural practices.               11)Identification of main issues with d help of Advocacy & lobbying conduct agitations & movements.

12)Goal is to reconnect Socio cultural spirutual life.:

–  ಇದರಲ್ಲಿ ಕಲವು ಬಿಟ್ಟಿರಬಹುದು. ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ಥಿತ್ವ ವನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ಇದಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾದ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ತರುವ ಪೂರ್ವತಯಾರಿಯ Strategy.
-2004ರಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದ ಜಿಲ್ಲಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹೋರಾಟ ಸಮಿತಿ “ಜಿಲ್ಲಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ವೇದಿಕೆ “ಯ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದ್ಘಾಟಕರಾಗಿ ಹಿ.ಚಿ.ಬೋರಲಿಂಗಯ್ಯ,ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್,ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯದ ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಗಮಿಸಿದ್ದಿದ್ದನ್ನ ಈ ವೇಳೆ ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್, ಈ ಅಂಶಗಳ ಕುರಿತು ನನಗಂತೂ ತಕರಾರಿಲ್ಲ.

1. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯುವುದು, ರಾಜಕೀಯ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಎಲ್ಲಾ ಸರಿ. ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ವಿರಾಟ್ ಚಲನೆಗಳನ್ನು ಮುಖಾಮುಖಿ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ
2. ನಮ್ಮ ಸೇವಾ ವಲಯಗಳೆಲ್ಲ ಕಾರ್ಪೊರೇಟೀಕರಣಗೊಂಡಿವೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶ welfare state ನ ಎಲ್ಲಾ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಸರಕಾರ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಕಂಪನಿಯ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದು ತಲುಪಿದೆ. ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳು ಮುಂತಾದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಾಕಲಾಗಿದೆ.
3. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನಬದ್ಧ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹೇಗೆ ಹೋರಾಟ ರೂಪಿಸಬೇಕು? ಏಕೆಂದರೆ ನೀವು ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿರುವ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ‘ಸಬಲೀಕರಣದ’ ಯೋಜನೆಗಳು ಸುಲಭಕ್ಕೆ ಜಾರಿಯಾಗುವಂತವುಗಳಲ್ಲ. ಜನಹೋರಾಟಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ.
4. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮೇಲೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಅವರ ‘ಮೂಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಅನುಭಾವಿಕ ಜಗತ್ತಿನ’ ಜೊತೆ ಹೇಗೆ ಮರುಜೋಡಿಸುವುದು?
   (ನೀವೇ ಹೇಳಿದ ಹೇಳಿಕೆಗೆ ನನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆ)
   ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಆದ್ಯಾತ್ಮಿಕತಯೇ ನಮ್ಮ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಮೂಲಪ್ರೇರಣೆ.ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಂತೆ ಸಿದ್ದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ,ಮುಸ್ಲಿಂ,ಕ್ರೈಸ್ಥ ಮೂರು ಪಂಗಡಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಮಠ,ಮಸೀದಿ ಚರ್ಚಗಳು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.ಹಿಂದುತ್ವ ಪ್ರೇರಿತ ವನವಾಸಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಕೇಂದ್ರ,ಚರ್ಚ ಆದಾರಿತ ಕೆ.ಡಿ.ಡಿ.ಸಿ.,ಮಸೀದಿಯಾದಾರಿತ ಮದರಸ NGO ಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ,ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡದೆ ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,ಅವರು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ದಮಾಮಿ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಹಾಗೂ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮೂಲದ ಸಿದ್ದಿ ನ್ಯಾಸ ಮರು ಜೋಡಿಸ ದಿದ್ದಿದ್ದರೆ..,.2003 ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಜೊತೆ ಸೆಣಸಾಡಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತೆ?ಸಿದ್ದಿಗಳನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲಾಗುತಿತ್ತೆ?ಆ ಸಂಘಟನೆಯ,ಹೋರಾಟದ ದ್ಯೋತವಾಗಿ ಇಂದು ಪ್ರತಿ ಸಿದ್ದಿಗಳಿಗೂ ಮನೆಗಳಾಗಿವೆ,65%ಸಿದ್ದಿಗಳಿಗೆ ಜಮೀನು ದೊರಕಿ ಪಟ್ಟ ಸಿಕ್ಕಿದೆ.ಕಾಡಿನ ಕಿರು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಮೇಲೆ ಸಾಮ್ಯತ್ವ ಸಿಕ್ಕು ಲ್ಯಾಂಪ್‌ ಮೂಲಕ ಕಾಡಿನ ಹಕ್ಕಿನ ಜೊತೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸದ್ರಢರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ಸಣ್ಣ ಉದ್ಯಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಜಮೀನ್ದಾರರಿಂದ ಮುಕ್ತಿಪಡೆದು ಸ್ವಾವಲಂಬಿಗಳಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ನಮ್ಮ advocacy lobbying ನೀಂದಾಗಿಯೇ ತಂಗಳುಗಳಹಿಂದೆ 53 ಕೋಟಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಹಣ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಂಘಗಳಿಂದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.ಇವೆಲ್ಲಾ ನಾವು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದ ಪೂರ್ವ ಯೋಜನೆಗಳ ಕ್ರಮವಾದ ಆಚರಣೆ,ಅನುಸರಣೆ ಹಾಗೂ  follow up ಗಳಿಂದ.ಇವು ತಮಗೆ ತಿಳಿದಿವೆ ಅಲ್ವಾ ಸಾರ್.
   ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್:  ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ನಾವು ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಹಾಗೂ ಪಾಲ್ಗೊಳುವಿಕೆಯ ಬಾಗವಾಗಿ 1998ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾ.ಪ,ತಾ.ಪ,ಹಾಗೂ ಜಿ.ಪಗಳಿಗೆ ಸಂಘಟನೆ ಮೂಲಕ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಸ್ಪರ್ದಿಸಲು ಅಖಾಡಕ್ಕಿಳಿಸಿದ್ವೊ.ಪ್ರಥಮಬಾರಿಗೇ  12 ಕುಣಬಿಗಳು ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡರು.ಅದರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಪ.ಗೆ ದಿವ್ಯಾನಿಗಾವಡಾ,ತಾ.ಪ.ಗೆ ದೀಪಾ ಗಾವಡ ಆಯ್ಕೆ ಆದರು.ಆಗ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ ಆರ್.ವಿ.ದೇಶಪಾಂಡೆ ಮಹೇಂದ್ರನ ಕಾಲು ಮುರಿಯಿರಿ ಎಂದಿದ್ದರು.ಅನೇಕ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸ ಬೇಕಾಯ್ತು.ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಇಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದ ಹವ್ಯಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಪಿಮುಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಂಡಿದ್ದರು.ಅದರ ನಂತರದ 2003ಚಯನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 26 ಜನ ನಂತರದಲ್ಲಿ 43 ಜನ ಕುಣಬಿಗಳು ಜನಪ್ರತಿನಿದಿಯಾಗಿ ಆರಿಸಿ ಬಂದರು. ಆದರೆ ಕೊನೆ ಚುನಾವಣೆ ಹಂತದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ political empowerment proces ನಮ್ಮ ಕೈತಪ್ಪಿ,ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿತ್ತು.ನಾನು ರಾಜಕೀಯ ಕೆಂಗಣ್ಣಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಬಹಳಷ್ಟು ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸ ಬೇಕಾಯ್ತು.ಆಗ ನಮ್ಮಿಂದಲೇ ಬೆಳೆದ ನಾಯಕರು ರಾಜಕೀಯದ ಹೈಕಮಾಂಡ್ ಗಳ ಗುಲಾಮರಾಗಿ ,ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ ಮಾಡಿ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದರು.ಆಗ ಸಿದ್ದಿಗಳ ಜೊತೆ ಕೆಲಸ ಶುರು ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟ ತಪ್ಪು ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ನಂತರದ ಸಿದ್ದಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆವಹಿಸಿ ಇಡಲಿಲ್ಲ.
   ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್, ನಾನು ಅದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಕೆಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯೂ ಆಗಿದ್ದೇನೆ.
   1. ನಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನ ಮತ್ತು ಹೋರಾಗಳಿಂದ ಆದ ಫಲಿತಗಳು ಹಲವು ಸಲ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ complacency ತಂದು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಬದಲಾವಣೆ ಒಂದು ಹೋರಾಟದಿಂದ, ಒಂದು ದಿನ ಸಂಭವಿಸಿ ಮುಗಿದು ಹೋಗುವಂತದ್ದಲ್ಲ.
5. ಬದಲಾವಣೆ ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಜ್ವಲಂತವಾಗಿರಬೇಕೆಂದರೆ ನಿರಂತರ ಸಂಘರ್ಷ ಅನಿವಾರ್ಯ. ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಕೊಡುವ ಖುಷಿಯ ಜೊತೆಗೆ, ಪರಿಣಾಮಗಳ ಕಠೋರತೆಯನ್ನು ನಾವು ಇಗ್ನೋರ್ ಮಾಡುವ ಹಾಗಿಲ್ಲ.
6. ನನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣದ ನಂತರ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ತೀವ್ರವಾಗಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಅವರ ‘ಆದಿಮ’ ಆಧ್ಯಾತ್ಮದ ಜೊತೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಬೆಸೆದುಕೊಂಡು ಇರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ?

ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್:  cultural & spirutual reconnect ಸಾದ್ಯವೇ?ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವಾಗ,ಅದರಿಂದಾದ ಫಲಿತಗಳನ್ನು(result) ನಾವು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಕೈಗೊಂಡ ಯೋಜನೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡವೆನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ನೀಡಿದ್ದೇನೆಂದುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.ಆ…ಅರ್ಥ ಬರುವ ರೀತಿ ನನ್ನ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.ಖಂಡಿತ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗಿಬಿಡುತ್ತವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ನಾನು ಬರಲಾರದಂತ ಪೆಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಅನುಭವದ ಪಾಠಗಳು ಹೇಳಿ ಕೊಟ್ಟಿವೆ.

2)ಹೌದುಸಾರ್,ಬದಲಾವಣೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಜ್ವಲಂತವಾಗಿಡಲು ಮೈಮರೆಯದೇ ಕಾದಾಡುತ್ತಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಹಾಗೆ ಮೈಮರೆತದಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ದಂಡ ತೆತ್ತದ್ದೂ ಇದೆ.ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಪಾಠಕಲಿಸಿವೆ.ಇಗ್ನೋರ್ ಆಗದೇ ಇರುವಂತಿರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತೇನೆ.     3)ಅದೀಮ ಆದ್ಯಾತ್ಮಗಳಿಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ,ನೀವು ಹಿಂದೆ ಚರ್ಚಿಸಿದ ಹಾಗೆ ಅದು ಛಿದ್ರಗೊಂಡ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಹೇಳಿಕೆಗೆ,ಹೊರಮೈಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಆದಿವಾಸಿಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರಷ್ಟೆ.ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ಯಾವುದೇರೀತಿ ಮರುಜೋಡಣೆ ಯ ಸಾದ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಆದಿವಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಅದೀಮ ಅದ್ಯಾತ್ಮ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ತಾವಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಹುದುಗೇ ಇರುತ್ತದೆಂಬುದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ.ಅಲ್ಲಿ ಮರುಜೋಡಣೆ ಹಾಗೂ ಸಬಲೀಕರಣ,ಅಭಿವ್ರದ್ದಿಗಳ ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೇ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ,ಆದ್ಯಾತ್ಮಗಳನ್ನುಬೆಸೆದುಕೊಂಡೇ ಬದಲಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕ್ಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂಬುದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ.
ಪೋಷಿಣಿ: ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಚರ್ಚೆಗಳು ಸಮಯೋಚಿತ. ನನಗೆ ನಿಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕ್ಷಮೆಯಿರಲಿ. ಮಹೇಂದ್ರ ಸರ್ ಅವರಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಗೆ ನನ್ನ ಸಹಮತವಿದೆ. ನನ್ನ ಸೀಮಿತ ಅನುಭವದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣವೇ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ. ಅದರ ಮೂಲಕ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಸಾಧಿತವಾಗಬೇಕು.  ಆದರೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಎಂಬುದು ಅವರೊಟ್ಟಿಗೆ 15 ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದ ನಂತರವೂ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿಲ್ಲಿಯೇ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.

ಒಮ್ಮೆ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿ ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಚರ್ಚಿಸುವಾಗ “ನಿಮ್ಮ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಒಂದು ಬಸ್ಸು ಎಂದುಕೊಳ್ಳಿ, ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಇದರೊಂದಿಗೆ ಬೇಗೂರಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು, ಏನು ಮಾಡೋಣ” ಎಂದದ್ದಕ್ಕೆ ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲರ ಒಕ್ಕೊರಲಿನ ಉತ್ತರ

“ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು ಹೋಗೋಣ” ಎಂಬುದು. ಶಾಲೆ ಹಾಗೂ ಶಾಲೆಯೊಳಗಿನ ಕಲಿಕೆ ನನ್ನದೆನ್ನುವ ಮಾಲಿಕತ್ವವನ್ನು ಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಸೋತ ಮೊದಲ ಅನುಭವ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಗು ಕೇಂದ್ರಿತ ಕಲಿಕಾ ಶಾಲೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ನನಗಾದ ಅನುಭವ. ಇದು ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಷ್ಟೆ. ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮದೇ ಶಾಲೆಯನ್ನು ನಾವು ಅದನ್ನು ಡ್ರೈವ್ ಮಾಡ ಬಹುದು ಎಂಬು ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗದ ಶಾಲೆ ಹಾಗೂ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಆದಿವಾಸಿ ಮಕ್ಕಳ ಕಲಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಈ ಕುರಿತು ಎಲ್ಲರೂ ಯೋಚಿಸಬೇಕಿದೆ. ಆನೆ ಜೊತೆ ಐಲಾಟ ಆಡುವವರಿಗೆ ಎಂದೂ ನೋಡಿರದ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಕುರಿತು ಬೋಧಿಸಿ, ಉತ್ತರ ಬರೆಯಲಾಗದ ಅವನಿಗೆ “ ದಡ್ಡ” “ಡ್ರಾಪ್ ಔಟ್” “ಇರ್ರೆಗುಲರ್” ಎಂದು ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಡ್ತಿದ್ದೇವೆ. , ಹಾಗಂತ ನಾನು so-called  ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರಂತೆ, ಅವರದೇ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅವರದೇ ಹಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣವಾಗಬೇಕು ಎಂದು ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಕಲಿಕಾ ವಿಧಾನ, ಪಠ್ಯಕ್ರಮ, ತತ್ಞ ಶಿಕ್ಷಕರು, ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಸ್ವಾಭಿಮಾನ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗೂ ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ ನಿಡಬೇಕಿದೆ.

ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕುರಿತಂತೆ ಹೇಳುವುದಾದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಸರ್ಕಾರಿ ಆಶ್ರಮ ಶಾಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಪಿ.ಯು.ಸಿ ಓದಿದ ಗಿರಿಜನೇತರ ಶಿಕ್ಷಕರೊಬ್ಬರಿಗೆ “ ನೀವೇಕೆ ಈ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರಿ”  ಎಂದದ್ದಕ್ಕೆ, ಅನಾಗರಿಕರಾದ ಇವರನ್ನು ನಾಗರೀಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಒಂದು ಅವಕಾಶವಿದು, ಅದಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿದ್ದೆನೆ” ಎಂಬುದು ನನಗೆ ದೊರೆತ ಉತ್ತರ. ಇವರಿಂದ ಮಗುವಿಗೆ ಏನು ಕಲಿಕೆ ಸಾಧ್ಯ? ಇಂದು ಆಶ್ರಮ ಶಾಲೆಗಳು ಸ್ಥಳೀಯ ರಾಜಕಾರಣದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡಿವೆ. ಮೊಟ್ಟೆ ಬಟ್ಟೆ, ತಟ್ಟೆಗೆ ಇಲಾಖೆಯವರೂ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತಳ ಭದ್ರವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಕಟ್ಟಡವೂ ಉಳಿಯಲಾರದು. ಈಗಾಗಲೇ ಇದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಬಂದು ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಕ, ನರ್ಸಿಂಗ್ ತರಬೇತಿ, ಎಮ್,ಎಸ್,ಡಬ್ಲ್ಯೂ, (ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ) ಓದಿದವರೂ ಇದ್ದಾರೆ, ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕರು (ಅದರಲ್ಲೂ ಜೇನುಕುರುಬರು) ಮರಳಿ ಹಾಡಿಗಳಲ್ಲೇ ದಿನದೂಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪಠ್ಯದೊಂದಿಗೆ ವೃತ್ತಿ ಶಿಕ್ಷಣವೂ ದೊರೆತರೆ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ದಾರಿಯಾಗಬಹುದು.

ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್ ಅವರು ಹೇಳಿದಂತೆ, ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದ ಕೌಶಲ್ಯಗಳು ಅವರಿಗೆ ನೆರವಾಗಬಹುದು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಿದಿರಿನ ಕಣ್ಮರೆ ಬೆಟ್ಟ ಕುರುಬರ ಬದುಕನ್ನೇ ಕಿತ್ತುಕೊಂಡಿವೆ. ನಾವು ಇದಕ್ಕೆ ಪಂರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಲಂಟಾನದಿಂದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಅಲ್ಲಿಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಅವರ  ಆಹಾರವಾದ ರಾಗಿಯನ್ನು ಮೂಲವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮಾಲ್ಟ್ ಪೌಡರ್, ಹುರಿಹಿಟ್ಟು, ರಾಗಿ ಚಕ್ಕುಲಿ, ನಿಪ್ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಒಂದು ಅಂಗಡಿಯನ್ನು ತೆರೆದ್ನು ಮಾರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ಯಾರದ್ದೋ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನು ತರುತ್ತಿದ್ದವರು ತಮ್ಮದೇ ಪೆಟ್ಟಿ ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಹೇಳೋಕೆ ತುಂಬಾ ಇದೆ. ಬರೆಯೋದಿಕ್ಕೆ ಬರ್ತಿಲ್ಲ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್:  1. ನಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನ ಮತ್ತು ಹೋರಾಗಳಿಂದ ಆದ ಫಲಿತಗಳು ಹಲವು ಸಲ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ complacency ತಂದು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಬದಲಾವಣೆ ಒಂದು ಹೋರಾಟದಿಂದ, ಒಂದು ದಿನ ಸಂಭವಿಸಿ ಮುಗಿದು ಹೋಗುವಂತದ್ದಲ್ಲ.

ನೀವು ಸ್ವಯಂ ವಿಜೃಂಭಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆ ಹಾಗೆ ಭಾವಿಸ್ತೀರಿ.? ನಿಮ್ಮ ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೌರವವಿದೆ.
ಡಾ.ಪ್ರಭಾಕರ್ ಎ ಎಸ್: ಶಶಿ.. ರೆಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ಸ್ ಗೆ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಅವಕಾಶಗಳು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಫಲವಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಜೊತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಬಂದ ವೈದ್ಯರೊಬ್ಬರ (ನಟ (ಆ.. ದಿನಗಳು..) ಚೇತನ್ ಅವರ ತಂದೆ) ಜೊತೆ ನಾನು ಈ ಕುರಿತು ಸುದೀರ್ಘವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಚೋಮಸ್ಕಿಯ ಶಿಷ್ಯನೊಬ್ಬ ಈಗ್ಗೆ 15 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಬಂದಾಗ ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಯುಎಸ್ ಎ ನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿರುವ ‘ಮೀಸಲಾತಿ’ಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಆತ ಕೊಟ್ಟ ವಿವರಗಳು ಭಯಾನಕವಾಗಿದ್ದವು. ನೀವು ರೆಫರ್ ಮಾಡಿದ ಸೋರ್ಸ್ ನ್ನು ಷೇರ್ ಮಾಡಿ. ನನಗೆ ತಿಳಿದು ಬಂದಂತೆ ರೆಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ರಿಗೆ ಕೊಡಮಾಡಿರುವ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿಲ್ಲ.
ಡಾ. ಎ ಎಸ್ ಪ್ರಭಾಕರ್: It may be true sir. But when we see some legal battles where tribals successfully stalled a game sanctuary n  skeeing projects with the help of existing laws, i felt we can look, not necessarily adopt, into such autonomous authority for tribes sir.

ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್: Sir: study tour  ಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ.ಇದು ನನ್ನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಅನುಭವ.ಅಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ ತೇಕಡಿ ಬಭಾರತದಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಗಳಲೊಂದು.ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅವರು ಬುಡಕಟ್ಟು ಗಳನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಗಳಿಂದ ಬರುವ 80% ಆದಾಯವನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

• ಆ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೂ ಗೈಡ್, ನ್ಯಾಚುರಲಿಸ್ಟ್ಸ್ ,ಗಾರ್ಡ್ಸ್ , ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿಗಳು ,ಇತರೆ ಹಲವಾರು ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಪ್ರತಿ ಯೊಬ್ಬರಿಗೂ 10 ರಿಂದ15 ಸಾವಿರ ದಷ್ಟು ಸಂಬಳ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.ಅಲ್ಲದೆ ಬರುವ ಟಿಪ್ಸ್ ಗಳುಸೇರಿ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತುಸಾವಿರ ಆದಾಯವಿದೆ.

2)ಕಾಡಿನ ಅಷ್ಟೂ ಕಿರು ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಾಮ್ಯತ್ವ ಅವರಿಗೇ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

3)ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಾಡಿ ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಫಿ,ಏಲಕ್ಕಿ,ಕೋಕಂ…ಮುಂತಾದ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿ  ವಿದೇಶಗಳಿಗೂ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

4)ಕೆಲವು ಹಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ಅವರದೇ ಆದ ಕರಕುಶಲವಸ್ತುಗಳು,ಬಳಕೆಯ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳು….ಇತರ ವಸ್ತುಗಳನ್ನಿಟ್ಟು ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.ಅದಕ್ಕೆ ಟಿಕೆಟ್ ಇಡಲಾಗಿದೆ.ಅದರ ಗೇಟ್ಕೀಪರ್, ಗೈಡ್,ಟಿಕೆಟ್ ಕಲೆಕ್ಟರ್ ಎಲ್ಲರೂಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೇ.ಅದರ ಆದಾಯವೂ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೇ.

5) ಹಾಡಿಯ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಉಳಿಯುತ್ತಾರೆ.( home stay ತರಹ) ಬಂದವರಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳದೇ ಊಟ ಉಪಚಾರ ಸಂಜೆ ಅವರ ಜಾನಪದ ನ್ರತ್ಯ,ಹಾಡುಗಳು.ಅದರ ಆದಾಯವೂ ಅವರದೆ.ಒಂದುಕಡೆ ಅವರ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಯ ಪ್ರಚಾರವೂ (ಪ್ರಭಾಕರ್ ಹೇಳಿದ ಹಾಗೆ  cultural spirutual reconnection  ಕೂಡ) ಅದರಿಂದ ಬರುವ ಆದಾಯವೂ ಅದೇ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ.

6)  ಅಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾದ ಕಿರು ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಪ್ಯಾಕ್ ಆಗಿ  export  ಆಗುತ್ತಿವೆ.ಉದಾ: ಜೇನು.ಅ್ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಇಲಾಖೆ ವಹಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದೆ.

7)ಬ್ಯಾಂಬು ರಾಫ್ಟಿಂಗ್,ಟ್ರೆಕ್ಕಿಂಗ್,ಟ್ರೀಕ್ರಾಸಿಂಗ್, ಚಕ್ಕಡಿಟ್ರೆಕ್ಕಿಂಗ್, ಬರ್ಡ ವಾಚಿಂಗ್,…ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೇ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.ಅದರ ಆದಾಯವೂ ಅವರದೆ.20% ಮಾತ್ರ ಇಲಾಖೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ..

2007 ರಲ್ಲಿ ನಾನು ಇದನ್ನೆಲ್ಲಾ ರೆಕಾರ್ಡ ಮಾಡಿಬ  ಪಿಪಿಟಿ ತಯಾರಿಸಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ proposal ಮಾಡಿ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಅಳವಡಿಸುವಂತೆ ಕೋರಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ 2008 ರಲ್ಲಿ ಮದ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಖಾನಾ,ಬಾಂದವಘಡ್ ಟೈಗರ್ ರಿಸರ್ವ ಗಳು ಹಾಗೂ ಸಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಡ್ ಗಳಿಗೆ  ಬೇಟಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೆ.ಅಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಇಲಾಖೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವರಗಳನ್ನು ನಾಳೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ತೇನೆ.
ಮಹೇಂದ್ರಕುಮಾರ್:  2007-8ರಲ್ಲಿ ನಾನು ಅಧ್ಯಯನದಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡು ,ಅದರ ಆದಾರದ ಮೇಲೆ ಇಲ್ಲಿನ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೊಟ್ಟಿಗೆ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯಚಟ್ಉವಟಿಕೆ ಹಮ್ಮಿಕೊಲ್ಳ ಬಹುದೆಂದು ಪ್ರೊಪೋಸಲ್ ನ್ನು ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ಮೂಲಕ ಉಸ್ತುಬಾರಿ ಸಚಿವರು,ಸಂಸದರು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸಚಿವರುಗಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು.ಆಗ ತಕ್ಷಣ 2 ಕೋಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಸಚಿವರು, ಬುಡಕಟ್ಟು ಬದಲು ಬೇರೆ ಇತರೆ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮದ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿ ಕೊಂಡರು.ಆದರೆ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅನುಷ್ಟಾನ ಗೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯೂ ಇನ್ನೂ ಊರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಬ್ಯಾಂಬು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಮರದ ಹಲಿಗೆಗಳಿಗಿಂತ 100 ಪಟ್ಟು ಬಲಿಷ್ಟವಾದ ಹಲಗೆಯನ್ನು ಲ್ಯಾಮಿನೇಟ್ ಮಾಡಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು 6 ಕೋಟಿ ಬಡ್ ಜೆಟ್ ಮಾಡಿ ,ಅಸ್ಸಾಮಿನಲ್ಲಿ ಜಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ವಿಡಿಯೋ ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಿ ಲ್ಯಾಂಪ್ಸ ಸೊಸೈಟ್ಟಿಗಾಗಿ ಅರಣ್ಯಿಲಾಖೆಯ ಮೂಲಕ ಕಳಿಸಿದ್ದು 2007 -8 ರಲ್ಲಿ ಅಪ್ರೂವಲ್ ಆಗಿತ್ತು.ಆದರೆ ಬ್ಯಾಂಬುಗಳು ಹೂ ಬಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲಾ ಒಣಗಿ ಬಿಟ್ಟವು. ನಮ್ಮ ಬ್ಯಾಡ್ ಲಕ್ .ಇಂತಹ ಹಲವಾರು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕಾಡಿನ ಒಳಗೇ ರೂಪಿಸ ಬಹುದು.ಅದಕ್ಕೆ ನೀವೇಳಿದ ಹಾಗೆ ನಿರಂತರ ಹೋರಾಟ advocacy lobby ಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರದಜೊತೆ ನಡೆಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಅದಕ್ಕೆ ನಮಗೂ,ಪ್ರಭುತ್ವನಡೆಸುತ್ತಿರುವವರಿಗೂ,ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೂ ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ಬಲವಾಗಿರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡೇ
–  ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕ್ರತಿಕ,ಆದ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಬದುಕನ್ನು ಶ್ರಮ ವಹಿಸಿದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಬದುಕು ರೂಪಿಸಿ ಕ್ಕೊಲ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ.
– ತುಂಬ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸಿ,ಉದಾ:ಗಳನ್ನೇಲ್ಲಾ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿದ್ದೇನೆ.

– ಸೊಂಗಪೂರ್ ಮಾದರಿ  zoological & botonical park ಮಾದರಿಯ ಸಿಡಿಯನ್ನು ದಿನೇಶರಿಂದಲೂ,ಅಸ್ಸಾಂ ನಿಂದ ಬ್ಯಾಂಬು ಲ್ಯಾಮಿನೇಷನ್ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಮಾದರಿ ಸಿಡಿ ಯನ್ನು ಸಂದೇಶ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ( ಸ್ಯಾಂಡಿ ಬೋಡ)ರಿಂದ ತರಿಸಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದೆ.
–  ಕಾಡಿನ ಜೊತೆ ಇರುವ ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂದ ಕುರಿತು ಆಧಿವಾಸಿ ಆಖ್ಯಾನ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಲೇಖನ ” ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸೀಮೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ “ಯಲ್ಲಿ ಇದೆ.ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ರೆಫರ್ ಮಾಡಬಹುದು.

ಕಾಶ್ಮೀರ - ಎಂದೂ ಮುಗಿಯದ ಧಂಗೆ.

-ಹಾರೋಹಳ್ಳಿ ರವೀಂದ್ರ

ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಹಿಂದೂ ದೊರೆ ಹರಿಸಿಂಗ್ ಸ್ವತಂತ್ರನಾಗಲು ಬಯಸಿದ್ದನು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ದಕ್ಷಿಣದ ಭಾಗದ ಜಮ್ಮು ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಉದಾಂಪುರ್, ಕಥುವಾ, ಜಮ್ಮು, ರಿಯಾಸಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಾದರೆ, ಕಾಶ್ಮೀರ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೀರ್ಪುರ್ ಮುಜಾಫರ್ ಬಾದ್, ಬಾರಾಮುಲ್ಲಾ, ಪೂಂಚ್, ಶ್ರೀನಗರ್, ಗಿಲ್ಗಿಟ್, ಶಿಲಾಸ್ ಮೊದಲಾದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಲಡಾಕ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧರು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಒಟ್ಟು ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಧಾಮರ್ಿಕವಾಗಿ ಮುಸ್ಲೀಮರು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯವರಿದ್ದುದರಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರ ತನಗೆ ಸೇರಬೇಕೆಂದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1947ರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿತು. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟ ಸೇರದೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಲು ಇಚ್ಚಿಸಿದ್ದ ಹರಿಸಿಂಗ್ ತಕ್ಷಣವೇ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ವಿಲೀನ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದನು. ಆಗ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಧಾವಿಸಿದ ಭಾರತದ ಸೇನಾಪಡೆ ಪಾಕ್ ವಿರುದ್ಧ ಸಮರ ಸಾರಿತು.

ಸದರ್ಾರ್ ಪಟೇಲ್ ಇನ್ನೂ ಬಹುಚುರಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಸೈನ್ಯ ರವಾನಿಸಿ ದಾಳಿ ಕೋರರನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದ ಆಚೆ ದೂಡಿದರು. ಹರಿಸಿಂಗನನ್ನು ನೆಲೆಯೂರಿಸಿದ ತಕ್ಷಣವೇ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ಅದಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ದಾಳಿಕೋರರು ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಖಾಲಿ ಮಾಡುವುದಾದರೆ ತಾನು ಸಿದ್ಧ ಎಂಬ ಕರಾರಿನ ಮೇಲೆ ಭಾರತ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಸೈನಿಕರು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುದರಿಂದ ಜನಮತಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಜರುಗಲೇ ಇಲ್ಲ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸೈನ್ಯಗಳ ಸಂಘರ್ಷ ನಿಲ್ಲದೆ, 1947 ಮತ್ತು 1948ರಾದ್ಯಂತ ಜರುಗಿದವು. ಭಾರತ ಈ ವಿವಾದವನ್ನು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮುಂದೆ ಮಂಡಿಸಲಾಗಿ ಅದು 1949 ಜನವರಿ ಒಂದರಂದು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ನಡುವೆ 'ಕದನ ನಿಲುಗಡೆ' ಘೋಷಿಸಿ ಶಾಂತಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಆ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಶ್ಮೀರದ ವಾಯುವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ 'ಅಜಾದ್ ಕಾಶ್ಮೀರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧೀನದಲ್ಲೂ ಉಳಿದ ಕಾಶ್ಮೀರ ಭಾರತದ ಅಧೀನದಲ್ಲೂ ಉಳಿಯಿತು.

1949ರಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನ ರಚನೆಯಾದಾಗ ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ 370ರ ಅಧಿನಿಯಮದ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.

1. ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯ : ರಕ್ಷಣೆ, ನಾಣ್ಯ ಚಲಾವಣೆ, ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸಕರ್ಾರಕ್ಕೆ ಅಧೀನವಾಗಿರುವುದು.

2. ಕಾಶ್ಮೀರ ತನ್ನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ.

3. ತನ್ನದೇ ಆದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವಕಾಶ.

4. ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರನ್ನು ಅವರೇ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

5. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು

6. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸುಪ್ರೀಮ್ ಕೋಟರ್್, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಎಲೆಕ್ಷನ್ ಕಮಿಷನ್ಗಳನ್ನು ಅದು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇತ್ಯಾದಿ

ಇವೆಲ್ಲ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯ ಭಾರತದ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆದ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.

1956ರಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿತಂದು ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ್ದ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರಲಾಯಿತು. ರಾಜ್ಯದ ಮುಖಂಡನಾದ ರಾಜ ಪ್ರಮುಖ್ನನ್ನು ರಾಜ್ಯಪಾಲನೆಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವನ ನೇಮಕ ಭಾರತ ಸಕರ್ಾರದಿಂದಲೇ ಆಗುವಂತಾಯಿತು. ಪ್ರಧಾನಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಸಂಬೋಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯನ್ನು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಆ ರೀತಿ ಸಂಬೋಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಿಲ್ಲ ವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿನ ಸುಪ್ರೀಮ್ ಕೋರ್ಟನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಹೈಕೋಟರ್್ ಆಗಿ ಪರಿವತರ್ಿಸಲಾಯಿತು. 

1947ಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಭಾರತದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೊನೆಗೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಮನ್ನಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ದೂರದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದಿತ್ತು. ಈ ಮುನ್ನ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಪಡೆಯುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳಿಗಿದ್ದ ಕಾಳಜಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೂ ಇದ್ದಿತು. ಆರಂಭದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಭಾರತದ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದವರು. ಆದರೆ ಬ್ರಿಟನ್ ಬೇದೋಪಾಯ ನೀತಿಯಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನಿಂದ ಸಿಡಿದ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಭಾರತದ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿಮರ್ಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಹಾಗಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂಲೀಗ್ಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಅನ್ಯೋನ್ಯವಾಗಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಉದಯವಾದ ಮೇಲೂ ಇದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇವರೆಡರ ನಡುವೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ದೇಶದ ವಿಭಜನೆಗೆ ಈ ವಿರಸಕ್ಕೆ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ ತನ್ನ ನೆರೆಹೊರೆಯವರೊಡನೆ ಉತ್ತಮ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೊಂದುವ ಯತ್ನ ನಡೆಸಿತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಬಾಂಧವ್ಯಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಯಿತು. ಆದರೆ ದೇಶದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಸಹಿಸದ ಭಾರತ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಪೂರ್ಣನಾಶ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಪ್ರಚುರಪಡಿಸುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ.

ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಡನೆ ಭಾರತದ ಬಾಂಧವ್ಯ ಕೆಡಲು ಕಾರಣವಾದ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು:

1. ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಭವಿಸಿದ ಒಪ್ಪಂದ.

2. ಭಾರತದಿಂದ ವಷಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ವಗರ್ಾಯಿಸಿದರು.

3. ನದಿ ನೀರಿನ ವಿವಾದ.

4. ಕಾಶ್ಮೀರ ಸಮಸ್ಯೆ.

ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಎರಡು ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಹದಗೆಡಲು ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಮಸ್ಯೆ. ಆಗಾಗಿಯೇ ಮೇ, ಜುಲೈ 1999ರಲ್ಲಿ ಕಾಗರ್ಿಲ್ ಕದನ ಜರುಗಿತು. ಭಾರತ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ 1999 ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಕೈಗೊಂಡ ದೆಹಲಿ ಲಾಹೋರ್ ಬಸ್ ಸಂಚಾರ ಆರಂಭ ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲುಗಲ್ಲಾಗಿದೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪ್ರಧಾನಿ ನವಾಜ್-ಷರೀಫ್ ಮತ್ತು ವಾಜಪೇಯಿ ಅವರ ನಡುವೆ ಲಾಹೋರ್ ಮಾತುಕತೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಬಸ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿ ಏರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ಮೇ 26ರಂದು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕಾಗರ್ಿಲ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸೈನ್ಯಾಚಾರಣೆ ವಾಯುದಾಳಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಗಿ ಭಾರತ ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಂಡಿತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಈ ಅಘೋಷಿತ ಕದನಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

1. ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸೇನೆ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸುವುದು.

2. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿವಾದವನ್ನಾಗಿಸುವುದು.

3. ಈ ವಿವಾದವನ್ನು ಅಣ್ವಸ್ತ್ರ ಸಂಕಟಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸುವುದು.

4. ಭಾರತವನ್ನು ಸಂಧಾನಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು.

ಒಂದು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಜರುಗಿದ ಸಮರ ಜೂನ್ 24ರಂದು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ದಯನೀಯ ಸೋಲನ್ನನುಭವಿಸಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಿತು. ಅದರ ಉದ್ದೇಶ ಭಂಗಗೊಂಡವು. ಭಾರತ ಸಂಭ್ರಮದ ವಿಜಯೋತ್ಸವ ಆಚರಿಸಿತು. ಶಾಂತಿಪ್ರಿಯ ದೇಶವಾದ ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎಸಗಿದ ಈ ಅಘೋಷಿತ ಯುದ್ಧ ವಿಶ್ವದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ಬೃಹತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಭಾರತದ ನಿಲುವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿವೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 12, 1999ರಲ್ಲಿ ನವಾಜ್ ಶರೀಫರನ್ನು ಪದಚ್ಯುತಿಗೊಳಿಸಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಬಂದ ಪವರ್ೇಜ್ ಮುಷರಫ್ರ ಆಕ್ರಮಣ ನೀತಿ (ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ) ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ವಾಯುದಾಳಿ, ಅಮಾಯಕ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರ ಕೊಲೆ ಸುಲಿಗೆ ಹೇಳತೀರದಾಯಿತು. ಅತ್ಯಾಚಾರ, ಅನಾಚಾರಗಳಿಗೆ ಕೊನೆಯೇ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಸಲುವಾಗಿ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಉಭಯ ಸಹಬಾಳ್ವೆಗಾಗಿ 2004ರಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ಒಪ್ಪಂದ ಜರುಗಿತು. ಈ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದವರು ಭಾರತದ ವಿದೇಶಾಂಗ ಮಂತ್ರಿ ನಟವರ್ಸಿಂಗ್, ಸಲಹೆಗಾರ ಜೆ.ಎನ್.ದೀಕ್ಷಿತ್ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿ ಕುಶ್ರಿದ್ ಮಹಮ್ಮದ್ ಕಸೂರಿ, ಸಲಹೆಗಾರ ತಾರಿಖ್ ಅಜೀಜ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. ಈ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ

1. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಚರಣೆಯ ನಿದರ್ೇಶಕರ ನಡುವೆ ವಿಶೇಷ ಹಾಟ್ಲೈನ್ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದು.

2. ಅಣ್ವಸ್ತ್ರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆ ದೂರಮಾಡಲು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವರ ನಡುವೆ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದು.

3. ಕ್ಷಿಪಣಿ ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸುವ ಮುನ್ನ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ದೇಶಗಳು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು.

4. ದೇಶದ ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಅಣ್ವಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಶಾಂತಿ ಸ್ಥಿತಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದು.

5. ಹಿಂದಿನ ಅಂದರೆ 1999ರ ಲಾಹೋರ್ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವುದು.

6. ದೇಶದ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಅಣ್ವಸ್ತ್ರ ನಿಷೇಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತುಕತೆ ಮುಂದುವರಿಸುವುದು.

2005 ಏಪ್ರಿಲ್ನಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪವರ್ೆಜ್ ಮುಷ್ರಫ್ ಭಾರತ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ನಡುವಿನ ಹತೋಟಿ ರೇಖೆಯನ್ನು ಸೌಮ್ಯಗಡಿಯಾಗಿ ಪರಿವತರ್ಿಸಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ನೀಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. ನಿಂತುಹೋಗಿದ್ದ ಬಸ್ ಸಂಚಾರವನ್ನು ಶ್ರೀನಗರದಿಂದ ಮುಜಾಫರ್ಬಾದ್ಗೆ ಪುನಃ ಆರಂಭಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದ ಡಾ.ಮನಮೋಹನಸಿಂಗ್ ಬಸ್ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದರು. ಈ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡ ತೀವ್ರ ರೋಗಪೀಡಿತಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಕುಟುಂಬಗಳು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅದರಲ್ಲೂ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ವಕರ್್ಹಾಡರ್್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆದು ಸ್ವದೇಶಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಹರ್ಷ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಅಂದರೆ ಈ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಸೌಹಾರ್ಧತೆ ಸರಕಾರದ ಹಾಗೂ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಅವಗಾಹನೆ ಸುಳಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲವೇನೊ. ಕಾಶ್ಮೀರ ವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲೆ ಸಿಕ್ಕವರನ್ನೆಲ್ಲ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿ ಮಾರಣಹೋಮ ಗೈದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು ಅಟ್ಟಹಾಸ ಮೆರೆದರು.

ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿಯದೆ ಉಳಿದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಬಲ ಕಾರಣವಿದೆಯೇ ಅಲ್ಲಿನ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್, ಹುರಿಯಕ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಮೊದಲಾದ ಪಕ್ಷಗಳು ಭಾರತದ ಭಾಗವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಉತ್ಸುಕವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೇ ಇದು ದೊಡ್ಡ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿರುವುದು. ಆದರೆ ಜೆ.ಕೆ.ಎಲ್.ಎಫ್, 1971ರ ನಂತರ ಪ್ರಾಬಲಗಳಿಸಿದ್ದು, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ಹೋರಾಠದಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಶಿಯಾಪಂಥಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ದೋಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಭಾಷೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂತರ ದಗರ್ಾಗಳು ಉಪಾಸಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಸುನ್ನಿ ಪಂಥದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸೇರುವುದು ಅವರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲ. ಮೇಲಾಗಿ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಜೆ.ಕೆ.ಎಲ್.ಎಫ್, ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರದು ಎಂಬ ಕಟು ಸತ್ಯ ತಿಳಿಯದಿರುವ ಬಹುತೇಕ ಕಾಶ್ಮೀರಿಗಳು ಅದಕ್ಕೆ ಅರೆಮನಸ್ಸಿನ ಸಮ್ಮತಿ ನೀಡಿದ್ದವು.

ಇಂದು ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಏನಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಅಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಾಚಾರ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ, ಏಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಧ್ವಂದ್ವ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಕಲಿ ಎನ್ಕೌಂಟರ್ ಹೀಗೆ ನಾನಾ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಅದು ಮುಕ್ತವಾಗಿಲ್ಲ. ಬುಹರ್ಾನ್ ವಾನಿಯ ಹಿಜ್ಬುಲ್ ಮುಜಾಹಿದ್ದೀನ್ ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಮಾಂಡರ್ ಎಂದು ಎನ್ಕೌಂಟರ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹತ್ಯೆಯ ನಂತರ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರು ಆತ ಯಾವ ಭಯೋತ್ಪಾದಕನಲ್ಲ ಎಂದು ಚಳವಳಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಕಾಶ್ಮೀರ ಲಾ ಅಂಡ್ ಆರ್ಡರ್ ಮುಸಲ್ಮಾನರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆಯೆ? ಎಂಬ ಅನುಮಾನವೂ ಕೂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುತ್ತಿದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ನಂತರ 25ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಸತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಈಗಿನ ಕೇಂದ್ರ ಸಕರ್ಾರಕ್ಕೆ ಏಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ? ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಜನರನ್ನು ಎರಡನೇ ದಜರ್ೆಯ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

 ಇಂತಹ ಸಿಕ್ಕುಗಳಿಂದ ನಾವು ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಹೊರತರುವುದು ಹೇಗೆ?  ಬುಹರ್ಾನ ವಾನಿಯ ಹತ್ಯೆಯ ನಂತರ ಕಂಡು ಬಂದ ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಕೇಳತೀರದಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷಾ ಮಿಲಿಟರಿ ಪಡೆ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರರನ್ನು ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ವಿಷಯಗಳಿಗೂ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆಯಷ್ಟೆ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಮನೆ ಕುಸಿದು ಬಿದ್ದ ಪರಿಣಾಮ ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಅಡಿ ಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿ ನರಳುತ್ತಿದ್ದ. ಅದನ್ನು ಒಬ್ಬ ಸೇನಿಕ ಆತನನ್ನು ಎತ್ತಲು ಮುಂದಾಗುತ್ತಿದ್ದ. ಆದರೆ ಗಡ್ಡ ಬಿಡ್ಡಿದ್ದ ಪರಿಣಾಮ ಆತನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸದೆ ಸೈನ್ಯ ಪಡೆ ಗುಂಡುಹಾರಿಸಿ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೆ ಕೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸಕರ್ಾರವು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷಾ ಮಿಲಿಟರಿ ಪಡೆಯನ್ನು ದೇಶದ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದೆಯೆ? ಅಥವಾ ಮುಸಲ್ಮಾನರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೊ? ಎಂಬ ಅನುಮಾನ ಮೂಡತೊಡಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೇ ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಅಮಾನುಷವಾಗಿ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು ಎಂದು ಶೂಟೌಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಅತ್ಯಾಚಾರವಾದರು ನಾವು ಸುಮ್ಮನಿರಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇದೆ ಎಂಬ ಆರೋಪಗಳು ಕೂಡ ಮಿಲಿಟರಿ ಮೇಲೆ ಇದೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕೇಂದ್ರ ಸಕರ್ಾರ ಇದರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸದೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದಾದರು ಏತಕ್ಕೆ? ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಭಾರತದೊಟ್ಟಿಗೆ ಜೋಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ, ಅಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷಾ ಮಿಲಿಟರಿ ಪಡೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಾಕಿ, ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಅದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಡಿ. ಅದು ಕೂಡ ಹಾಗದಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡಿ. ಯಾವುದಾದರು ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ನಿಧರ್ಾರಕ್ಕೆ ಬನ್ನಿ. ಅದನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ ಅದೊಂದು ಹಿಂಸಾತಾಣವಾಗಿ ಬಲಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ನಾಚಿಗೇಡಿನ ಸಂಗತಿ. ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಹೊಂದಿರುವ ಐದು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮನವಿ ಮಾಡಿದೆ. ಹಿಂಸಾಚಾರ ನಡೆಯುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ಸಾಂತ್ವಾನ ಹೇಳಿದರಷ್ಟೆ ಸಾಲದು. ಅದಕ್ಕೊಂದು ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರ್ರ ಭಾರತದ ಸಂದರ್ಭದಿಂದಲೂ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಅಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಜೀವನ ನಡೆಸುವ ಶಾಂತಿಯುತ ಬದುಕನ್ನು ನಿಮರ್ಿಸಲು ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಮುಂದಾಗಬೇಕಿದೆ.

ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ನಿವೇಶನಗಳಾಗಿರಬಹುದು, ಧಮರ್ಾಂಧತೆಯಾಗಿರ ಬಹುದು, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿರಬಹುದು ನಾನಾ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಳಲಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇಂದು ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರು ದೇಶದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ನೀವು ಬರೀ ಹಿಂದೂ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಸಾಲದು, ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಗಮನ ಹರಿಸಿದರೆ ಒಳಿತು. ಈಗಷ್ಟೇ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ತಕರಾರಿಲ್ಲ. ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲೀ, ಅದರ ಜೊತಗೆ ಆ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಭಾರತದ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಶಾಶ್ವಾತ ಪರಿಹಾರ ಕಲ್ಪಿಸಬೇಕಿದೆ. ಹಿಂದೆ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡಿದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಕರ್ಾರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಾಗಿ ಬಿಟ್ಟು ಕೆಳಗಿಳಿದುಬಿಟ್ಟವು. ಬಹುಶಃ ಮುಂದೆಯೂ ಅದೇ ರೀತಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಯಾಕೆಂದೆರೆ ಇಡೀ ಭಾರತದ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ನಿಂತಿರುವುದೇ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಅವಲಂಭಿತವಾಗಿ. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಂ ಗಲಭೆಗಳನ್ನೆ ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೇಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇಂದು ಕಾಶ್ಮೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿದರೆ ಮತಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಹೇಗೆ ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಯಾವ ರೀತಿ ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎಂಬ ಆತಂಕವಿರಬೇಕು ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಇರಬೇಕು ಮೋದಿ ಅವರು ಇಷ್ಟು ದಿನವಾದರೂ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಹಾರಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗದೇ ಇರುವುದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ.

ಹೀಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ ಜಾತಿ, ಭಾಷೆ, ಧರ್ಮ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗೊಂದು ರಾಷ್ಟ್ರ ಎಂಬ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರದ ಕಲ್ಪನೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ನೋಡೋಣ.. ಅಪ್ಪಟ ದೇಶಪ್ರೇಮಿ ಎಂದು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರು ಕಾಶ್ಮೀರ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ತಿಲಾಂಜಲಿ ಇಡುತ್ತಾರೋ ಅಥವಾ ಎಂದೂ ಮುಗಿಯದ ಧಂಗೆಯಾಗಿಯೇ ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾರೋ? ಕಾದು ನೋಡಬೇಕಿದೆ.

ಗುಜರಾತ್ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ದಲಿತರ ಧಂಗೆ

-ಹಾರೋಹಳ್ಳಿ ರವೀಂದ್ರ

 ಗೋ ಹತ್ಯೆ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಗೋ ಮಾತೆ ಎಂಬ ಪೂಜ್ಯಾ ಮನೋಭಾವನೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ದಲಿತರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಏನೆಲ್ಲಾ ರಣತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕಿತ್ತೋ? ಅದನ್ನು ಮೋದಿ ಸಕರ್ಾರ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಗೋ ಮಾಂಸವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಆಹಾರವಾಗಿದ್ದರು ಕೂಡ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಅಪರಾಧವೆಂಬಂತೆ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಲು ಸಂಘ ಪರಿವಾರ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೇ ತನ್ನೆಲ್ಲಾ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.

ದಿನಾಂಕ 11-07-2016 ರಂದು ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ಸೋಮನಾಥಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉನಾ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಘಟನೆ, ನಮಗೆ ಹಿಂದೂ ಮತೀಯವಾದಿಗಳ ವರ್ತನೆ ಏನೆಂದ ಸಾಭಿತಾಯಿತು. ನಾಲ್ಕು ಜನ ದಲಿತ ಹುಡುಗರು ಮೂಲತಹ ಚರ್ಮಗಾರಿಕೆಯ ಕಾಮರ್ಿಕರು. ಯಾವುದಾದರೊಂದು ದನ ಸತ್ತರೆ ಅದರ ಚರ್ಮ ತೆಗೆದು ಕಾಖರ್ಾನೆಗೆ ಸಾಗಿಸುವುದೇ ಅವರ ಕಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ದನದ ಚರ್ಮವನ್ನು ಸುಲಿದು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಸಂಘ ಪರಿವಾರ ಕೇಂದ್ರಿತ ಗೋ ರಕ್ಷಕಾ ದಳ ಅವರನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟಿ ನಡುಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅರೆಬೆತ್ತಲೆಯಾಗಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಮತ್ತು ಮರದ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಹೊಡಯಲಾಗಿದೆ. ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರ ಕೈಗೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿ ಪಟ್ಟಣದ ತುಂಬೆಲ್ಲಾ ಅರೆಬೆತ್ತಲೆ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸುದ್ದಿಯು ವಿಡಿಯೊ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಬಂದು ಸದ್ದು ಮಾಡಿತು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ ಇನ್ನೆರಡು ದಿನ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೆ ಚರ್ಮ ಸುಲಿವ 12 ಕಾಮರ್ಿಕರನ್ನು ಅದೇ ಉನಾ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಗೋ ರಕ್ಷಕಾ ದಳದವರು ಜನನಿ ಬೀಡ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಹತಾರಗಳಿಂದ ಹೊಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಎರಡು ಘಟನೆಗಳು ಭಾರತದ ಒಂದು ಬಹುತ್ವದ ಪರಂಪರೆಯನ್ನೆ ನಾಚಿಸುತ್ತಿದೆ. ಚರ್ಮ ಸುಲಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ದಲಿತರೆ ಚರ್ಮ ಸುಲಿಯುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಹಿಂದುತ್ವದ ಉಮೇದುವಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸಲು ಸಂಘ ಪರಿವಾರ ಸಜ್ಜಾಗಿದೆ.

ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆ ನಡೆದು ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ವೈರಲ್ ಆದಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಗೂ ಬಿಜೆಪಿಯ ಅಜೆಂಡಾ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೇ ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಆದರೂ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತವರು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೀಗಾದರೂ ನನಗೆ ಕಣ್ಣು ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ, ಕಿವಿಯೂ ಕೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಅಂಗವಿಕಲರಂತೆ ಸುಮ್ಮನಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬೇಸತ್ತ ದಲಿತ ಹುಡುಗರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದು ಉಂಟು. ಆದರೆ ಅಚಾನಕ ಬದುಕುಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಗುಜರಾತ್ ನಾದ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕ ಚಚರ್ೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಗುಜರಾತ್ ನ ಎಲ್ಲಾ ದಲಿತರಿಗೂ ಈ ವಿಷಯ ಮುಟ್ಟಿದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಆ ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ದಲಿತರು ಧಂಗೆ ಎದ್ದು ಕೂತಿದ್ದಾರೆ. ದಿನಾಂಕ-18-07-2016 ರಿಂದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಭಾರಿ ಜನಸ್ತೋಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಹಲವು ಕಡೆ ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಒಳಗಾದ ದಲಿತರು 13 ಮಂದಿ ವಿಷಸೇವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ 12 ಮಂದಿ ಬದುಕುಳಿದಿದ್ದು ಒಬ್ಬ ಗತಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇದರಿಂದ ಗುಜರಾತ್ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದೆ. ಇಡೀ ರಾಜ್ಯದ್ಯಾಂತ ಎಲ್ಲಾ ದಲಿತ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಒಕ್ಕೂರಿ ನಡೆಸಿದ ಪ್ರತಿಭನೆ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿ 12ಕ್ಕು ಹೆಚ್ಚು ವಾಹನಗಳಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಪೊಲೀಸರೊಂದಿಗೆ ನಡೆದ ಸಂಘರ್ಷದಿಂದ ಒಬ್ಬ ಪೊಲೀಸ್ ಪೇದೆ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾನೆ. ಇಷ್ಟಲ್ಲದೆ ಗುಜರಾತ್ ಬಂದ್ ಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ದಲಿತ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕರೆ ನೀಡಿವೆ. ಇಂತಹ ಗಂಬೀರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡ ಗುಜರಾತ್ ಡಿಜಿಪಿ ಪಿ.ಪಿ. ಪಾಂಡೆ ತನಿಖೆಗೆ ಆದೇಶ ಮಾಡಿದ್ದು ನಾಲ್ಕು ಜನರನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಗೋ ರಕ್ಷಕಾ ದಳದವರು ದಲಿತರು ಸಿಕ್ಕರೆಂದು ಹೊಡೆದು ಹೋಗಿ ಅವಿತುಕೊಂಡರು ಆದರೆ ಇಂದು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಅವರು ಹೊಣೆಯೆ? ಅಥವಾ ಮೋದಿ ಹೊಣೆಯೆ? ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗೋವನ್ನು ತಿನ್ನುವುದೇ ಅಪರಾಧವಾದರೆ ಗೋ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಯಾರವು? ಅವುಗಲೆಲ್ಲಾ ದಲಿತರವೇ? ಅಥವಾ ಮುಸಲ್ಮಾನರವೇ? ಗೋವು ತಾಯಿಯೇ ಎಂದಾದರೆ, ನಿಮ್ಮ ಪೂಜ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಯೇ ಎಂದಾದರೆ, ದನದ ಮಾಂಸವನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಹಿಂದೂ ಜನರಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕಂಪನಿಗಳ ಮೇಲೆ ಈ ಗೋರಕ್ಷಕ ದಳವಾಗಲಿ, ಸಂಘಪರಿವಾರವೇ ಆಗಲಿ ಯಾಕೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿಲ್ಲ? ಗೋ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿ ಅದರ ಮಾಂಸವನ್ನು ಹೊರದೇಶಗಳಿಗೆ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಹಿಂದೂಗಳೆ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಆಪ್ತರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಯು ಎಸ್ ಡಿಪಾಟರ್್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್ ನ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಪಂಚದ ಹಲವು ಕಡೆ ದನದ ಮಾಂಸವನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಬ್ರೆಜಿಲ್ 2 ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ರಫ್ತು ಮಾಡಿದರೆ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ 1 ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಭಾರತ ಇವೆರಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತ 2.4 ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ಭಾರತದಿಂದ ಹೊರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾಂಸ ರಪ್ತು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸೆಂಟರ್ ಆಫ್ ಮಾನಿಟರಿಂಗ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಎಕನಾಮಿ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಏಷ್ಯಾದೇಶಗಳಿಗೆ ಭಾರತ 80% ಮಾಂಸವನ್ನು ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕನ್ ದೇಶಗಳಿಗೆ 15% ಮಾಂಸವನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಿದರೆ, ವಿಯಟ್ನಾಂ 45% ರಫ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೆ ಇನ್ನುಳಿದ ಕಡೆಯೂ ಮಾಂಸವು ರಫ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ದನದ ಮಾಂಸದ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಹಿಂದೂ ಜನಾಂಗಿಯ ಕಂಪನಿಗಳೆ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ,

1. ಆಲ್-ಕಬೀರ್ ಪ್ರೈಲಿ. ಕಂಪನಿಯು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದರ ಮಾಲೀಕರು ಸತಿಶ್ ಮತ್ತು ಅತುಲ್ ಸಬರ್ವಾಲ್ ಎನ್ನುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 

2. ಅರೇಬಿಯನ್ ಎಕ್ಸ್ ಪೋಟರ್್ ಪ್ರೈಲಿ. ಕಂಪನಿಯು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದರ ಮಾಲೀಕರು ಸುನೀಲ್ ಕಪೂರ್ ಎನ್ನುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 

3. ಎಂ ಕೆ ಆರ್ ಫಾರಿಝನ್ ಫುಡ್ ಎಕ್ಸ್ ಪೋಟರ್್ ಪ್ರೈಲಿ. ಕಂಪನಿಯು ನ್ಯೂ ಡೆಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದರ ಮಾಲೀಕರು ಮದನ್ ಅಬೋಟ್ ಎನ್ನುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 

4. ಪಿಎಂಎಲ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಪ್ರೈಲಿ. ಕಂಪನಿಯು ಚಂಢಿಗಢದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದರ ಮಾಲೀಕರು ಎ.ಎಸ್.ಬಿಂದ್ರಾ ಎನ್ನುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಸ್ನೇಹಿತರೆ, ನಾವು ಈ ಮೇಲಿದ್ದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗೋವನ್ನು, ಸ್ವತಹ ಮಾತೆ ಎಂದು ಕರೆಯುವವರೇ ಹೇಗೆ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣಬಹುದು. ಚರ್ಮವನ್ನು ಸುಲಿಯುವ ಅಮಾಯಕರಿಗೆ ತಳಿಸಿದ ಗೋ ರಕ್ಷಕಾ ದಳದವರಿಗೆ ಕಂಪನಿಯವರನ್ನು ಹೊರಗೆಳೆದು ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ತಳಿಸುವ ತಾಕತ್ತಿದೆಯೆ? ಗುಟ್ಟಾಗಿಯೇ ದನವನ್ನು ಕಡಿಯಲು ಅನುಮತಿ ಕೊಟ್ಟು, ಇತ್ತ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮತ್ತು ದಲಿತರು ದನ ತಿಂದರು, ಚರ್ಮ ಸುಲಿದರು ಎಂದು ಬೀದಿ ರಂಪ ಮಾಡುವ ಇಂತಹ ವಿಷಕಾರಕ ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಏನು ಮಾಡಬೇಕು?

ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ಮೂಲಕ ಇವರ ಮಾನಸಿಕ ಅಜೆಂಡಾವನ್ನು ನಾವು ಮನಗಾಣಬೇಕಿದೆ. ದಲಿತರು ಮತ್ತು ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮೂಲತಹ ದನದ ಮಾಂಸಹಾರಿಗಳಾಗಿರುವುದರಿಂದ. ಮಾಂಸವನ್ನು ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ತೊಡಕಾಗಿದೆ. ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತೆ ಎಂಬ ಅಕ್ಷರವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಗೋ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿಬಿಟ್ಟರೆ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಹಸುಗಳ ಮಾಂಸವನ್ನು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ರಫ್ತು ಮಾಡಬಹುದು ಎಂಬ ದೂರಾಲೋಚನೆಯಿಂದ ಆಹಾರವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಘಪರಿವಾರ ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಆ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಮಾಂಸದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮತ್ತು ದಲಿತರ ಮೇಲೆ ಹಿಂದುತ್ವವಾದಿಗಳು ಹಲ್ಲೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವಿಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. ಇಂತಹ ಷಡ್ಯಂತ್ರದಿಂದ ನಾವು ಹೊರಬರದೇ ಹೊದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷವು ಗೋ ಮಾಂಸವನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿ ನಿಡಿದೆ. ನಾಳೆ ದಲಿತರನ್ನು ಕೂಡ ಗುಲಾಮರು ಎಂಬಂತೆ ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾರುವುದಕ್ಕು ಹೇಸುವವರಲ್ಲ.

ಗುಜರಾತ್ನಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಭುಗಿಲೆದಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಬಂದ್ ಘೊಷಿಸಿವೆ. ಗೋ ಸಮಸ್ಯೆ ಗುಜರಾತ್ ನ ಸಮಸ್ಯೆ ಅಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ದಲಿತರು ಧಂಗೆ ಹೇಳಬೇಕಿದೆ. ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ದಲಿತರಿಗಾದ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬಂದ್ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸಕರ್ಾರದ ಯಾವುದೇ ಕೆಲಸವು ಆಗದಂತೆ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನೆ ಬಂದ್ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ. ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಆಚರಿಸಿದರೆ 6 ತಿಂಗಳು ಸಜಾ ಅಷ್ಟೆ ಸಾಲದು. ಅದಕ್ಕೊಂದು ಹೊಸ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನೆ ತರುವ ಕಡೆ ನಾವು ನಡೆಯಬೇಕಿದೆ. ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಜಾತಿ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಎಸಗುವವರಿಗೆ ದೇಶದ್ರೋಹದ ಅಪರಾಧಿಯನ್ನಾಗಿ, ಆತನನ್ನು ಈ ದೇಶದಿಂದ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡುವಂತಹ ಹೊಸ ಕಾನೂನು ತಿದ್ದುಪಡಿಗೆ ನಾವೆಲ್ಲರು ಶ್ರಮಿಸಬೇಕಿದೆ. ಆ ರಿತಿಯ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಸಂಘರ್ಷವಾದರೆ ಮಾತ್ರ ಈ ಹಿಂದುತ್ವವಾದಿಗಳ ಸರ್ವಧಿಕಾರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಸಾಧ್ಯ. ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶವನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹರಾಜಿಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಕಬಡ್ದಿ – ಒಂದು ದೇಸಿ ಆಟ

  

– ಚಂದ್ರಗೌಡ ಕುಲಕರ್ಣಿ

ಸೌಜನ್ಯ:https://honalu.net

   ಕಬಡ್ಡಿ ದೇಸಿ ಆಟ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಆಟ. ದೈಹಿಕ ಸಾಮರ‍್ತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಲೆ ಮಾನಸಿಕ ಸತ್ವವನ್ನು ಉದ್ದೀಪಿಸುವ ಆಟ. ಇಂದು ಮನೋರಂಜನೆಯ ಕಲಾತ್ಮಕ ಆಟವಾಗಿ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮನ ಗೆದ್ದಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪೌರುಶ ಮತ್ತು ಕೆಚ್ಚನ್ನು ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚುವ ಆಟ. ಜಾಗತೀಕರಣದ ಸಂದರ‍್ಬದಲ್ಲಿ ಅಳಿದು ಹೋಗಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಈ ಆಟ ತನ್ನ ಒಳಗಿನ ಸಾಂಸ್ಕ್ರುತಿಕ ಶಕ್ತಿಯಿಂದಲೆ ಮೇಲೆದ್ದು ಬಂದಿದೆ. ಕಲಾತ್ಮಕ ಪ್ರದರ‍್ಶನ ಕಲೆಯಾಗಿ ಇಂದು ವಿಶ್ವದ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದೆ.

ಆಟದ ಅಂಕಣ, ಮದ್ಯಗೆರೆ, ಜೀವಗೆರೆ, ಬೋನಸ್ ಗೆರೆ… ಇವೆಲ್ಲ ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಅಂಶಗಳು. ಜೊತೆಗೆ ಉಸಿರು ಹಿಡಿದು ಕಬಡ್ಡಿ ಕಬಡ್ಡಿ ಎನ್ನುವುದು, ಎದುರು ಹುದ್ದರಿಯನ್ನು ಬಡಿದುಕೊಂಡು ಮದ್ಯಗೆರೆ ದಾಟಿ ತನ್ನ ಅಂಕಣಕ್ಕೆ ಬರುವುದು, ಮದ್ಯಗೆರೆ ಒಳಗೆಯೆ ಎದುರು ಹುದ್ದರಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕುವುದು… ಇವು ಸಹ ಗ್ಗೊತ್ತಿರುವ ಸಂಗತಿಗಳೆ. ಇನ್ನು ಅಂಕಣದ ಉದ್ದ ಅಗಲ ವಿಸ್ತಾರ ಎಶ್ಟು, ಮದ್ಯಗೆರೆ, ಜೀವಗೆರೆ, ಬೋನಸ್ ಗೆರೆಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರ ಎಶ್ಟು ಎಂಬ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಎರಡು ತಂಡಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಎದುರಾಳಿಗಳು. ಒಂದು ತಂಡದಲ್ಲಿ 7 ಜನ ಆಟಗಾರರು. ಒಬ್ಬರು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಏರಿ ಹೋಗುವುದು, ಜೀವಗೆರೆ ಮುಟ್ಟಿ ಹುದ್ದರಿಯನ್ನು ಹೊಡೆದು ಬರುವುದು, ಏರಿ ಬಂದ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಜೀವಗೆರೆ ಮುಟ್ಟದಂತೆ ಅಡೆತಡೆ ಒಡ್ಡುವುದು, ಬೋನಸ್ ಗಳಿಸದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುವುದು, ನನ್ನ ಬಲದ ಮುಂದೆ ನಿನ್ನ ಬಲ ಏನು ಎಂದು ತಮ್ಮ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿಯೇ ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕುವುದು ಇವು ಸಹ ಆಟದ ಬಾಗಗಳೆ.

ಈಗ ಈ ಆಟದಲ್ಲಿನ ಒಂದೊಂದು ಸಂಗತಿಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ರೂಪ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಿ ನೋಡಿದರೆ ಒಂದು ಬೆಡಗು ನಮ್ಮೆದುರು ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಆಟವಲ್ಲ ಎರಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಮದ್ಯೆ ನಡೆಯುವ ಯುದ್ದ, ದರ‍್ಮ ಯುದ್ದ ಎಂಬ ಸತ್ಯ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಮದ್ಯ ಗೆರೆ ಎರಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಮದ್ಯದ ಗಡಿ. ಜೀವಗೆರೆ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜದಾನಿ. ಬೋನಸ್ ಗೆರೆ ರಾಜ್ಯದ ಅಂತಃಪುರ, ರಾಣಿವಾಸ. ಏಳು ಜನ ಆಟಗಾರರು ರಾಜ್ಯದ ಏಳು ಅಂಗಗಳ ಪ್ರತೀಕ. (ರಾಜ್ಯದ ಏಳು ಅಂಗಗಳು: ರಾಜ, ಮಂತ್ರಿ, ಜನಪದ, ಕೋಟೆ, ಬಂಡಾರ, ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತು ಮಿತ್ರ.) ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಅಂಗ ಊನವಾದರು ಕೇಡು ಕಟ್ಟಿಟ್ಟ ಬುತ್ತಿ.

ಈ ಕಬಡ್ಡಿ ಆಟದಲ್ಲಿರುವುದು ನೇರ ನೇರ ಯುದ್ದ. ಬಲ, ಚಾಕಚಕ್ಯತೆ, ಕೌಶಲ್ಯ ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದು. ಮೋಸ ವಂಚನೆ ಕಪಟತನಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಆಟಗಾರ ಎದುರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ, ರಾಜದಾನಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ, ಅಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಅಂಗವನ್ನು ತನ್ನ ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಲು ಯತ್ನಿಸಿ ವೈರಿಪಡೆಯನ್ನು ಕೆಣಕಬೇಕು. ಏಳು ಅಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅಂಗ ದುರ‍್ಬಲವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಗೆಲುವು ಸಾದಿಸಬೇಕು. ದಾಳಿಗೊಳಗಾದ ರಾಜ್ಯ ತನ್ನ ಸಂಗಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಎದುರು ತಂಡದ ಹುದ್ದರಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಹಾಕಬೇಕು, ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.

ಕಬಡ್ಡಿ ಕಬಡ್ಡಿ ಎನ್ನುತ್ತ ಉಸಿರು ಹಿಡಿಯುವುದು ಜೀವಿಸುವ ಮತ್ತು ಸಾಯುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಹುದ್ದರಿ ಔಟಾದರೆ ಒಂದು ಅಂಗ ಸತ್ತೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೆ ಈ ಸತ್ತ ಅಂಗಕ್ಕೆ ಜೀವ ಬರಬೇಕಾದರೆ ಎದುರು ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಅಂಗ ಸಾಯಲೇಬೇಕು. ರಾಜ್ಯದಾಡಳಿತ ಎರಡು ಮುಕ ಹೊಂದಿದೆ. ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರಕ್ಕಾಗಿ ತಾನೆ ವೈರಿ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಏರಿ ಹೊಗಿ ಯುದ್ದ ಸಾರುವುದು ಒಂದು. ತನ್ನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ವೈರಿ ರಾಜನನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹಾಕಿ ಸೋಲಿಸುವುದು ಎರಡು. ಈ ಎರಡು ಸಂದರ‍್ಬಗಳು ಜೀವನ್ಮರಣದ ಕಟಿಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳೆ. ಉಸಿರಿರುವವರೆಗೆ ಹೋರಾಡಬೇಕು. ವೀರತನವೇ ಮೌಲ್ಯ. ಸಾವು ಬಂದರೂ ಅದು ವೀರ ಮರಣ. ರಾಜ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯದ ಯಾವುದೇ ಅಂಗಕ್ಕೆ ದಕ್ಕೆ ಬರದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಬೇಕು. ಆಕ್ರಮಣಶೀಲತೆ, ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ಉತ್ಸಾಹ, ಕಾಲ್ಚಳಕ, ಕೈಚಳಕ, ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಕೆಣಕಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುವ ಅಸಮ ಬಲ ಇವೆಲ್ಲ ರಾಜನಿಗೆ ಇರಲೇಬೇಕು. ಇಲ್ಲದೆ ಹೋದರೆ ಸೋಲು ಸಾವು ಕಚಿತ.

ಬಾರತ ಬಿಡಿಬಿಡಿ ರಾಜ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಾಡು. ಜಂಬೂ ದ್ವೀಪದಶ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಬಿಡಿ ಬಿಡಿ ಸಂಸ್ತಾನಗಳೆ. ರಾಜ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಪೈಪೋಟಿ ಅನಿವಾರ‍್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಯುದ್ದ ಸಹಜ ದರ‍್ಮವಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ಸಹಜ ದರ‍್ಮಯುದ್ದದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಅದರ ಗುಣ ದೌರ‍್ಬಲ್ಯಗಳ ಜೊತೆ ಒಂದು ಕಲಾತ್ಮಕ ಆಟವನ್ನಾಗಿಸಿದ ಜನಪದರ ದೇಸಿ ಪ್ರತಿಬೆಗೆ ಕೈಮುಗಿದು ನಮಸ್ಕರಿಸಬೇಕು. ಇಂದಿನ ಹೊಸತನ, ಪ್ರದರ‍್ಶನ ಗುಣ ಏನೆ ಇದ್ದರೂ ನಾವು ಸಾಂಸ್ಕ್ರುತಿಕ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅಡಗಿಸಿಟ್ಟ ಜನಪದರ ಜಾಣ್ಮೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಲೇಬೇಕು.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶೆ ಮತ್ತು ದೇವನೂರು-ಮೊಗಳ್ಳಿ ಗಣೇಶ್ ಅವರ `ತಕರಾರು'

-ಮೊಗಳ್ಳಿ ಗಣೇಶ್

curtusy:http://www.nammabanavasi.com

 ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಅಬಿsಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶಕರು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಹುಪಾಲು ಎಲ್ಲ ನವ್ಯ ಲೇಖಕರಿಗೂ ಮಹಾದೇವ ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರದಂತೆ ಕಂಡಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಸಹಜತೆಯಿತ್ತು. ಚಿತ್ತಾಲರಂತೂ ಮಹಾದೇವರ ಪರೋಕ್ಷ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಂತೆ ತಮ್ಮ ಅಬಿsಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಬರೆದುಕೊಂಡದ್ದಿದೆ. ಹಾಗೆಯೆ ಚದುರಂಗರು ನೇರವಾಗಿ ಮಹಾದೇವರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ‘ವೈಶಾಖ’ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಬರೆದದ್ದೂ ಉಂಟು. ಮಹಾದೇವ ಹತ್ತಾರು ಹಿರಿಕಿರಿಯ ಬರಹಗಾರರ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಬರಹದ ವಿಶಿಷ್ಟ ದೇಶಿ ಶೈಲಿಯಿಂದ, ರೂಪಕ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ, ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಒಳವಿವೇಕದ ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಸಾಧಾರಣವಾದ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲ. ಮಹಾದೇವರ ಪ್ರತಿಭೆ ಧುತ್ತೆಂದು ಒಂದೇ ಬೀಸಿಗೆ ವಿಜೃಂಬಿsಸುವಂತೆ ಅನಾವರಣಗೊಂಡದ್ದು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ; ಹಾಗೆ ಮಹಾದೇವ ಬರೆದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಂತಹ ದುಸ್ಸಾಧ್ಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೀರಿಸುವಂತೆ ಬರೆಯುವವರು ಅಷ್ಟೇ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬರಲು ಆಗದೇ ಹೋದದ್ದು ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಮಹಾದೇವ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದಲೆ ತನ್ನ ವಾರಿಗೆಯ ಅನೇಕ ಲೇಖಕರನ್ನು ಮೀರುತ್ತಲೇ ಅವರ ಅಸೂಯೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಬೇಕಾದದ್ದು ವಿಪರ್ಯಾಸ.

ಮಹಾದೇವರ ‘ಒಡಲಾಳ’ ಒಂದೇ ಸಾಕು; ಇಡೀ ಭಾರತದ ದಲಿತರ ಅನಾದಿ ಕಾಲದ ಒಡಲನ್ನು ಪ್ರತಿನಿದಿsಸಲು. ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ಒಬ್ಬ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಲೇಖಕ ತನ್ನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಬರಹದಿಂದಲೆ ಅನೇಕರ ಬರಹಗಳನ್ನು ನುಂಗಿಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಆತನ ವಾರಿಗೆಯ ಲೇಖಕರ ಬರಹ ಅಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಉಪೇಕ್ಷೆಯ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಬೇಕಾದ ಇಕ್ಕಟ್ಟು ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ. ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದಿಂದ ಬಂದು ಮಹಾದೇವರ ನಡುವೆ ಬರೆಯುವ ಅನೇಕ ಲೇಖಕರಿಗಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಇಕ್ಕಟ್ಟು ಅನಿವಾರ್ಯ ಸವಾಲು. ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು ಯಾರಿಗಾದರೂ ತುಂಬ ಸುಲಭ. ಆದರೆ ಅವರ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸೃಜನಶೀಲ ಪಯಣ ಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಮಹಾದೇವರ ಪ್ರತಿಭೆಯು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದವರಿಗೆ ಬೆಳಕು ತೋರುತ್ತಲೆ ಕತ್ತಲೆಗೆ ನೂಕಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯನವರ ಕಾವ್ಯದ ಜೊತೆ ಪಯಣ ಮಾಡಿದವರು ಕೂಡ ಅಂತಹುದೇ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡದ್ದಿದೆ. ಇವರಿಬ್ಬರು ಪದ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿದ ರೂಪಕ, ಪ್ರತಿಮೆ, ಸಂಕೇತಗಳನ್ನೆ ಪ್ರತಿಸೃಷ್ಟಿಸಬೇಕಾದದ್ದು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಕೇಳುವ ಸಲುವಾಗಿ. ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬರೆದಿದ್ದರೆ ಉಳಿದ ದಲಿತ ಲೇಖಕರು ಬೇರೆಯಾಗಿಯೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಬರೆದವರೆಲ್ಲ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಇವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಅರ್ಪಿಸಿದ್ದಾರೆಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯನವರ ಪದ್ಯದ ಮಾದರಿಗೆ ಬಂದಿಯಾದ ಅನೇಕ ಕವಿಗಳು ತಮ್ಮ ಒಳದನಿಯ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಬರೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಆಗದೇ ಹೋದಂತೆಯೆ ಮಹಾದೇವರ ಕತೆಗಳನ್ನು ನಕಲು ಮಾಡಲು ಹೋದ ಕತೆಗಾರರು ಕೂಡ ವಿಫಲರಾದರು. ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಧುತ್ತೆಂದು ಸಹಜ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ ಅನಾವರಣಗೊಂಡವರು. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಇವರು ಬಂದವರಲ್ಲ. ಇವರು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೆ, ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸುಶಿಕ್ಷಿತ, ಸಜ್ಜನ ವಲಯವು ಕುತೂಹಲ ತೋರುತ್ತ ತನ್ನೊಳಗೇ ಎಚ್ಚರಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬಂಡಾಯ ಲೇಖಕರು ಹಾಗೆಯೆ ಶೂದ್ರ ಬರಹಗಾರರು ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು.

ಜೊತೆಗೆ ಇವರಿಬ್ಬರ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿ ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ ದೊಡ್ಡ ಹೋರಾಟವೂ ಇತ್ತು. ಇಡೀ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂವೇದನೆಯ ಏಕತಾನತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯೂ ಇತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಮಚಂದ್ರಶರ್ಮರಂತಹ ಕೆಲವು ಕವಿಗಳು ಮುನಿಸಿಕೊಂಡು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದೇ ಗೊಣಗಿದ್ದುಂಟು. ಆದರೆ ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿಯವರಂತೂ ಉದ್ದೇಶ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೆ ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಕೈ ಹಿಡಿದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಫಲವತ್ತಾದ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡಿಸಿದರು. ಹೀಗೆ ಸುತ್ತಾಡಿಸಿ ಕೈ ಹಿಡಿದು ಬೆಳೆಸಿದ ಮೇಲೆ ಮಹಾದೇವ ಅನಂತಮೂರ್ತಿಯವರ ಹಿಂದೆಯೇ ಮುದ್ದಾದ ಕಪ್ಪು ಆಕಳಿನಂತೆ ಈಗಲೂ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಸುತ್ತಾಡುವುದಿದೆ. ಹೀಗೆ ಸುತ್ತಾಡಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ತಪ್ಪು ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು, ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಮಹಾದೇವ ಕೈಗೊಂಡರೆಂಬ ಆರೋಪವಿದೆ.

ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವ ಅವರು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬರಹಗಾರ ಎಂದು ಒಪ್ಪಿದರೂ ಅವರ ಕತೆ ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ಪ್ರಶ್ನಿಸಬಹುದು. ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಹೊಗಳಿರುವುದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶಕರಾದರೆ, ತೆಗಳಿರುವುದು ದಲಿತ ವಿಮರ್ಶಕರು. ಈ ಹೊಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ತೆಗಳಿಕೆ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಲೋಪಗಳಿವೆ. ಮಹಾದೇವರನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸಿ ವಿಮರ್ಶೆ ಮಾಡುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಲೇಖಕರು ತಮ್ಮ ಬಹುಕಾಲದ ಪ್ರೀತಿ, ಮೆಚ್ಚಿಗೆ, ಹೊಗಳಿಕೆಯನ್ನೆಲ್ಲ ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ಮಹಾದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿಬಿಟ್ಟರು. ಇಂತಹ ಕೀಳು ಜಾತಿಯಿಂದ ಬಂದಾತ ಇಷ್ಟೊಂದು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಬರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತೇ ಎಂದು ನಿಬ್ಬೆರಗಾಗಿರುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲೇ ಲೋಪವಿದೆ. ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಮತ್ತು ಮಹಾದೇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಲಯವು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಒಂದು ಅಂಶ ಬೆರೆತಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೆ ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ವಿಪರೀತವಾಗಿ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಓಲೈಸುವ, ಸಮರ್ಥಿಸುವ ಸಂದರ್ಭ ಉಂಟಾದದ್ದು. ದಲಿತ ಲೋಕದ ಯಾವ ಒಳ ವಿವರವೂ ನವ್ಯ ಲೇಖಕರಿಗೆ ಅಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮವೆ ಅವರಿಗೆ ಪರಮ ವಿವೇಕದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದಾಗ ಮಹಾದೇವರ ಬರಹಗಳು ಮೋಡಿ ಮಾಡಿದ್ದರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವೇನಿಲ್ಲ. ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಥೂ, ¿sೀ ಎನಿಸಿಕೊಂಡವರನ್ನು ಬದಲಾದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊಗಳುವುದು ಸರಿಯಿದ್ದರೂ ಆ ಹೊಗಳಿಕೆ ಅತಿಯಾದಾಗ ಅದರಿಂದ ನಷ್ಟವೇ ಹೆಚ್ಚು. ಈ ನಷ್ಟದ ಹೊರೆ ಈ ಇಬ್ಬರು ಲೇಖಕರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದವರ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ಉಸಿರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಪಾಪಪ್ರe್ಞÉ ಕಳೆದು ಹೋಗುವಂತೆ, ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರ ಅಪರಾಧಗಳು ಮುಚ್ಚಿ ಹೋಗುವಂತೆ ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯರ ಬಗ್ಗೆ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಕುರ್ತಕೋಟಿ, ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರಡ್ಡಿ ಗೋವಿಂದರಾಜು, ಜಿ.ಎಸ್.ಆಮೂರ, ಟಿ.ಪಿ.ಅಶೋಕ, ಜಿ.ಎಚ್.ನಾಯಕ, ಸಿ.ಎನ್.ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಮುಂತಾದವರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇವರು ಹೊಗಳುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವರÀನ್ನು ತುಂಬ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತ. ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮಹಾದೇವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವೂ ಇದೆ. ಹಸುವಿನಂತಹ ಗುಣ ಅವರದು ಎಂದು ಸ್ವತಃ ಈ ಮೇಲಿನ ವಿಮರ್ಶಕರೆ ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆಯೆ ‘ದ್ಯಾವನೂರು’ ಕಥಾಸಂಕಲನದ ಮುಖಪುಟದಲ್ಲೇ ‘ಖಂಡವಿದೆ ಕೊ, ಮಾಂಸವಿದೆ ಕೊ’ ಎಂಬ ಸಾಲಿನ ಉದ್ಧರಣೆಯಿದೆ.

ಇಡೀ ಮಹಾದೇವರ ಕಥಾಕ್ರಂದನಕ್ಕೆ ರೂಪಕವಾಗಿ ಆ ಪುಣ್ಯಕೋಟಿಯ ದನಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದು ಕೂಡ ವೈದಿಕರ ಪವಿತ್ರ ಹಸುವಿನ ಮಮಕಾರಕ್ಕೆ ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಂತಃಕರಣ ತಾಳಿಕೆಯಾಗಿರಬಹುದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ‘ಕೊಪ್ಪಲಿನ ಗೌಡರಿಗೂ, ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಪುರದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೂ ಅಥವಾ ಅಶೋಕಪುರಂನ ಹರಿಜನರಿಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪುರದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೂ ಜಗಳವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನಿ, ಆಗ – ಶೂದ್ರರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುತ್ತಲೇ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಧಾವಿಸಲೂ ಮಹಾದೇವ ಹಿಂಜರಿಯುವುದಿಲ್ಲ’ – ಈ ಮಾತನ್ನು ಟಿ.ಪಿ.ಅಶೋಕ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಹಸುವಾಗಿಸಿರುವುದು, ಸಂತನನ್ನಾಗಿಸಿರುವುದು ಇಂತಹ ಮಾತುಗಳೇ. ಜೊತೆಗೆ ಮಹಾದೇವರಲ್ಲೂ ಪ್ರe್ಞÁಪೂರ್ವಕವಾಗಿ – ಆದರೆ ಅಪ್ರe್ಞÁಪೂರ್ವಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ – ಹಸುವಿನ ಗುಣವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಲೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸುವ ಕಲೆಯೂ ಇದೆ. ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ವಿಡಂಬಿಸುವ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು (‘ಸುದ್ದಿ ಸಂಗಾತಿ’ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದಾಗ ಇದ್ದ ಭಾಗ) ನಂತರ ಕಿತ್ತುಹಾಕಿದ್ದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಗುಪ್ತ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದಲೇ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೆಲ್ಲರೂ ಧೂರ್ತರಲ್ಲ ನಿಜ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಮಹಾದೇವ ಅವರು ಹೋರಾಡಿದರೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಅವರು ಆಳದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಅಂತೆಯೆ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಕೂಡ ಯಾವ ಮೇಲು ಜಾತಿಯ ವಿರುದ್ಧವೂ ಕಠಿಣ ನಿಲುವು ತಳೆಯಲಾರರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಒಪ್ಪುತ್ತದೆಯೆ ವಿನಃ ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ ನಿಷ್ಠುರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನಲ್ಲ. ಮಹಾದೇವ ಒಳಗೆ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ ಹೊರಗೆ ಶುದ್ಧ ಅನಾರ್ಕಿಸ್ಟ್ ಥರ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ ಆರಂಭದ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಅವರಿಂದ ಆನೆಯ ಬಲ ಬಂದಿತ್ತಾದರೂ ನಂತರಕ್ಕೆ ಅವರು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಿಲುವಿನ ಕಾರಣದಿಂದ ಸಂಘಟನೆಯ ಜಾಡೇ ಬದಲಾಯಿತೆಂಬ ಆರೋಪಗಳು ಸುಳ್ಳಲ್ಲ. ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಪ್ರಬಲ ಶಕ್ತಿಯು ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿದೆ. ಜನತೆಯ ಹೋರಾಟದ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಲೇಖಕರು ಅದನ್ನು ಮೀರುತ್ತಲೆ ಅದನ್ನು ತಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಯೂ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲರು. ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಮತ್ತು ಮಹಾದೇವ ಇಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ಪದ್ಯ ಹಾಗೂ ಗದ್ಯದಿಂದ ಇಡೀ ಚಳುವಳಿಯ ದೊಡ್ಡ ದನಿಯನ್ನೆ ಪ್ರತಿರೋಧ ರೂಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪಂಡಿತರು ಒಪ್ಪಲಿ-ಬಿಡಲಿ; ಇಡೀ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದ ಎಚ್ಚೆತ್ತ ಪ್ರe್ಞÉಯು ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ ಹೊತ್ತು ಮೆರೆಸಿದೆ. ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಇಡೀ ಹೋರಾಟವೆ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಎರಡು ಕಣ್ಣಿನಂತೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಮಾಜವನ್ನು, ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು, ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು, ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಕನಸಿದ್ದಿದೆ. ಹೋರಾಟದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನು ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯು ಅಬಿsಮಾನದಿಂದ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ್ದೂ ಇದೆ. ಆದರೆ ಅದೇ ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ ಒಳಗಿನಿಂದಲೇ ಮಹಾದೇವ ತೀವ್ರವಾದ ಆಕ್ಷೇಪಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಬೇಕಾದದ್ದು ಚರಿತ್ರೆಯ ವ್ಯಂಗ್ಯದಂತಿದೆ.

ದಲಿತ ಬಂಡಾಯದ ಕತೆ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶಕರು ತೋರುವಾಗ ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೆ ಗುರುತಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮರ್ಮವಿದೆ. ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಶೂದ್ರರನ್ನು ಉಪೇಕ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಇವರನ್ನೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಗುಪ್ತ ತಂತ್ರವಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ದಲಿತರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಾಗಲೂ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೆ ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ನಂತರಕ್ಕೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶಕರು ತೋರುವುದು ಈ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳನ್ನೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ವಿಯವರನ್ನು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ದಲಿತ ಬಂಡಾಯ ಲೇಖಕರೆಲ್ಲ ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಒಂದೇ ಅನುಭವವನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಬರೆಯುವುದರಿಂದ ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರು ಸಮರ್ಥರೊ, ತಮಗೆ ಆಪ್ತವಾಗುವರೊ ಅಂಥವರನ್ನು ಇಡೀ ಆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪಂಥದ ಪ್ರತಿನಿದಿsಯಾಗಿ ಹೇಳಿಬಿಡಬಹುದೆಂದು ವಿಮರ್ಶಕರು ತಿಳಿದಂತಿದೆ.

ಹಾಗಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಕೂಡ ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯನವರ ಬರಹಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೆ ಚರ್ಚಿಸುವ ಪರಿಪಾಠವಿದೆ. ಮಹಾದೇವರಂತಹ ಒಬ್ಬ ಲೇಖಕನನ್ನೆ ಅಳೆಯುತ್ತ ಉಳಿದವರು ಎಷ್ಟೇ ದಲಿತ ಬದುಕನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದರೂ ಯಾಕೆ ಅನೇಕ ವಿಮರ್ಶಕರು ‘ಬೌದ್ಧಿಕ ಅಸ್ಪ್ನೃಶ್ಯತೆ’ಯನ್ನು, ತಾರತಮ್ಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ಚರ್ಚೆಗೆ ಒಳಪಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ನನ್ನನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಕವಿಗಳಾದ ಕೆ.ಬಿ.ಸಿದ್ಧಯ್ಯ, ಮಾಲಗತ್ತಿ, ಮೂಡ್ನಾಕೂಡು ಚಿನ್ನಸ್ವಾಮಿಯವರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅನೇಕ ದಲಿತ ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಎರಡನೆ ದರ್ಜೆಯ ಮಾನದಂಡಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದಿದೆ. ದಲಿತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕತೆ, ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯನವರ ಬರಹಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸಬಹುದೇ ವಿನಃ ಅವೇ ಅಂತಿಮ ಅಬಿsವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಇವರಿಬ್ಬರೂ ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಒಂದು ರೆಂಬೆಯ ಚೆಲುವನ್ನು ತೋರಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ವಿಮರ್ಶಕರು ಮಹಾದೇವ ಏನನ್ನೆ ಬರೆದರೂ ‘ಅಹೊ ಓಹೊ ಮಹಾ’ ಎಂದು ತುತ್ತೂರಿ ಊದುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯದಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಾದೇವ ಅವರು ದಲಿತ ಲೋಕದ ಮುಗ್ಧ ಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರವೆ ಅಬಿsವ್ಯಕ್ತಿಸಿರುವುದು. ಅದಷ್ಟೇ ಸತ್ಯವಲ್ಲ. ಮಹಾದೇವ ಅವರ ಧೋರಣೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸುಧಾರಣಾವಾದಿಯ ರೀತಿಗೆ ಹೊಂದುವಂತಿದೆ. ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ಯು ಮಾನವೀಯತೆಯ ಹಸಿವನ್ನು ದಟ್ಟವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿದರೂ ಅದರ ಪಾತ್ರಗಳು ಇರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜೊತೆ ಪಲಾಯನದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. ‘ಒಡಲಾಳ’ದ ಕಿಚ್ಚಿನಲ್ಲೂ ಮಹಾದೇವ ತೀವ್ರವಾದ ಕಲಾತ್ಮಕ ನೀತಿಗೇ ಬದ್ಧವಾಗುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾದೇವ ತಮ್ಮ ಅತಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸೃಜನಶೀಲ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾರಣವಾಗಿಯೆ ದಲಿತಾನುಭವಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಪುರಾಣವಾಗಿಸಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಸಮಾನತೆಯ ಹಸಿವಿರುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ದಲಿತರಿಗೆ ತುಂಬ ಆಪ್ತವಾದ ಕಥನವಾಗದೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧ ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಅಬಿsಪ್ರಾಯಗಳು ತಲೆದೋರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿಯೆ ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ಯ ಬಗ್ಗೆ ಥರಾವರಿ ಚರ್ಚೆ ದಲಿತರ ಮೂಲಕ ಆದದ್ದು.

ತುಂಬ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ದಲಿತರ ಬದುಕನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವಾಗಲೂ ಅಪಾಯವಿದೆ. ಹಾಗೆಯೆ ವಾಚ್ಯವಾಗಿಸಿದಾಗಲೂ ಅದು ಅಸಹ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಮಹಾದೇವ ಅವರು ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಸವರ್ಣೀಯ ಓದುಗರ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸುವುದು ನಿಜವಿದ್ದರೂ ಆ ಬಗೆಯ ಅನುಭವಗಳೆಲ್ಲ ಓದುಗ ಲೋಕಕ್ಕೆ ‘ಆನಂದ’ವನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಬಲ್ಲವು. ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಮಹಾದೇವ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತಲೆ ಎಚ್ಚರವನ್ನು ಮೌನದಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಗೆಯ ಮೌನಧ್ಯಾನದ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಹಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಮರ್ಶಕರಿಗೆ ಮಹಾದೇವ ಅವರು ರೂಪಿಸುವ ದಲಿತ ಲೋಕ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವುದು. ಹೀಗಾಗಿಯೆ ವಾಚ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯನವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದ ದಲಿತ ಲೇಖಕರು ಅಂತಹ ವಿಮರ್ಶಕರಿಗೆ ಮಖ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದರೆ ಹೇಗಾದರೂ ಬೈದರೂ ಓದಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿಮರ್ಶಕರು ಅದೇ ದಲಿತರು ಹಕ್ಕೊತ್ತಾಯದ ದನಿಯಲ್ಲಿ, ಹೋರಾಟದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯ ಕೇಳಿ ವೈಚಾರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರೆ ಮೂಗು ಮುರಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ಮಹಾದೇವ ತಮ್ಮ ವಿವೇಕದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಬೆಳಕಿನಿಂದಲೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದ ಲೇಖಕರನ್ನು ದೀಪದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ನಯವಾಗಿ ಸರಿಸಿದ್ದು ಕೂಡ ಈ ಬಗೆಯ ವೈರುಧ್ಯದ ವಾತಾವರಣದಿಂದಲೇ. ನವ್ಯ ಕತೆಗಾರರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಕತೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದವರು ತುಂಬ ಮಂದಿ ಇದ್ದರು. ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ರಾಮಚಂದ್ರಶರ್ಮ, ಯಶವಂತ ಚಿತ್ತಾಲ, ಶಾಂತಿನಾಥ ದೇಸಾಯಿ, ಟಿ.ಜಿ.ರಾಘವ, ಸದಾಶಿವ, ಸುಮತೀಂದ್ರ ನಾಡಿಗ, ಜಿ.ಕೆ.ಗೋವಿಂದರಾವ್ ಮುಂತಾದವರ ದೊಡ್ಡ ದಂಡೇ ಇದ್ದಾಗ ಇದೇ ವಿಮರ್ಶಕರು ಇವರನ್ನೆಲ್ಲ ಬಿsನ್ನ ಅನನ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಭದ್ರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ನವ್ಯ ಲೇಖಕರೆಲ್ಲ ಒಂದೇ ಬಗೆಯ ಕತೆಯನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಆ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದದ್ದಿದೆ. ಅಗ್ರಹಾರದ ಒಟ್ಟು ಸಂವೇದನೆ ಅವರ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏಕತಾನತೆಯ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ. ಹಾಗಿದ್ದೂ ಅಂತಹವರಲ್ಲಿ ಯಾರೊ ಒಂದಿಬ್ಬರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಅವರ ಪೈಕಿ ಗುರುತಿಸದೆ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಅದೇ ದಲಿತ ಬಂಡಾಯದ ಕತೆಗಾರರ ಪೈಕಿ ಈಗಲೂ ಮಹಾದೇವರನ್ನೆ ಅಂತಿಮ ಕತೆಗಾರ ಎಂಬಂತೆ ನುಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಮರ್ಶೆಯ ಅಸ್ಪ್ನೃಶ್ಯತೆಯಲ್ಲವೆ?

ಮಹಾದೇವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ ಇವತ್ತು ಹಳೆಯ ಆ ಎಲ್ಲ ಅಮಲನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಇಷ್ಟು ಕಾಲದ ತಮ್ಮ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಅಪಾರ ಅನುಭವವನ್ನು ಇಡೀ ಸಮುದಾಯದ ಅಂತಃಸಾಕ್ಷಿಯ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಕಥನಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲ ರೂಪ-ವಿರೂಪಗಳ ಸಂಘರ್ಷದ ಒಳದನಿಯ ದುರಂತ ಖಿನ್ನತೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದರೆ ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಈ ಕಾಲದ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಬಗೆಯ ದಿವ್ಯ ಸೃಜನಶೀಲ ಯಾನದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರ ಕಥನವನ್ನೂ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುವಂತೆ ಅವರು ಬರೆದರೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಅವರನ್ನು ಹೊತ್ತು ಮೆರೆಸಿ ಬೆಳೆಸಿದ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಘನತೆಯ ಕಿರೀಟ ತೊಡಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇ.ಮ.ಗೊಂದು ಮರು ನುಡಿ

ಬೆಸಗರಹಳ್ಳಿ ರಾಮಣ್ಣನವರ ಕಥೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿ ಬರೆದದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದೀರಿ. ನಿಮ್ಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸುವೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂವಾದ ಎಂದರೆ ಮೂಗು ಮುರಿಯುವ ನೀವು ನನ್ನ ಅಬಿsಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಗಂಬಿsೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಸೂಕ್ತವಾಗಿಯೆ ತಮಗೆ ಉತ್ತರಿಸಬೇಕಾದದ್ದು ನನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ನಿಮ್ಮನ್ನು ಆಳದಲ್ಲಿ ನಾನು ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುವೆ. ಆದರೆ ಆರಾದಿsಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ಸೃಜನಶೀಲ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಹೆಮ್ಮೆಪಡುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ಅದಷ್ಟೇ ಅನಂತವೆಂದು ಭಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಯಾವ ಪೂರ್ವಗ್ರಹಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ವೈಯಕ್ತಿಕವಾದ ಯಾವ ವ್ಯವಹಾರವೂ ನನಗಿಲ್ಲ. ನಾನು ಘನತೆಯ ನಿಷ್ಠುರ ಸಾಕ್ಷಿಪ್ರe್ಞÉಯಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಒಳದನಿಯ ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ನನಗನ್ನಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆಯೆ ಹೊರತು ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ‘ಶುದ್ಧ’, ‘ಶ್ರೇಷ್ಠ’ ಮಾನದಂಡಗಳಿಂದಲ್ಲ. ನನ್ನ ನಿಷ್ಠುರ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ನೀವು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ನೀವು ನನ್ನಿಂದ ಹೊಗಳಿಕೆಯ ಹೊನ್ನಶೂಲದ ಸವಿಗೆ ಒಳಪಡಬೇಕಾದ್ದಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬ ‘ದಲಿತ’ ಲೇಖಕನನ್ನು ಮತ್ತೊಬ್ಬ ‘ದಲಿತ’ ಲೇಖಕ ಹೊಗಳುವುದು ತುಂಬ ಕೃತಕವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಲಜ್ಜೆ ಇಲ್ಲದವರು ಮಾತ್ರ. ಯಾವೊಬ್ಬ ದಲಿತ ಲೇಖಕನೂ ಸ್ವಜಾತಿನಿಷ್ಠೆಯ ವಿಮರ್ಶಾಪರಾಧವನ್ನು ಮಾಡದಿರುವುದನ್ನು ನೀವು ಒಂದು ಘನತೆ ಎಂದೇ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಆದರೆ, ನೋಡಿ; ನವ್ಯ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸ್ವಜಾತಿ ಲೇಖಕನೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಎಷ್ಟೊಂದು ನಾಚಿಕೆ ಬಿಟ್ಟು ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ! ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದಿನ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ನೆನೆಯಿರಿ; ಅಲ್ಲೂ ಕೂಡ ನವೋದಯದ ಹಿರಿಯ ದ್ವಿಜೋತ್ತಮ ಸಾಹಿತಿಗಳು ತಮ್ಮವರನ್ನು ಅಹಂನಿಷ್ಠತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿಕೊಂಡದ್ದಿದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ವಿಮರ್ಶೆಯ ನ್ಯಾಯ ಇಂದಿಗೂ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ; ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ದಲಿತ ವಿಮರ್ಶಕರು ಒಪ್ಪಲೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲಾ; ಯಾಕೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ‘ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ವ್ಯಸನಿ’ಗಳು ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇಂತಲ್ಲಿ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಜಾತಿಯ ವಿನಾಯಿತಿಯಿಂದ ಅಳೆದು ತಪ್ಪು ಮಾಡಬೇಕಾದ್ದಿಲ್ಲ. ನೀವು ಬಂದ ನರಕದ ಕೇರಿಗಳಿಂದಲೆ ನಾನೂ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ. ನಿಮ್ಮ ಬರಹದ ಆಳವನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕ ಜಾಣ್ಮೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ನೇರವಾಗಿ (ಮರೆಮೋಸದ ಬಾಣಗಳಿಂದಲ್ಲ) ಪ್ರಶ್ನಿಸಬೇಕಾದ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ನಾನು ನಿಮ್ಮ ಬೆನ್ನಹಿಂದೆ ಹುಟ್ಟಿಬಂದಿರುವ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಕೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ನೀವು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾಗಿ ಉತ್ತರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಬಿಟ್ಟು; ನನ್ನ ಬರಹ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಇವೆರಡೂ ಮೋಸದ್ದು ಎಂಬಂತೆ ‘ಮೊಗಳ್ಳಿಯ ಕಣ್ಣು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದು…. ಮರೆಮೋಸದ ಬಾಣ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ’ ಎಂದು ಹುಸಿಯನಾಡುವುದು ನಿಮ್ಮ ಘನತೆಗೆ ತಕ್ಕುದಲ್ಲ.

ನಾನು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ನಿಮಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪದಿರ್sಯಲ್ಲ. ನೀವು ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಬೆಳಕಿನ ದೊಂದಿ. ನಿಮ್ಮಂತಹವರ ದೊಂದಿಯ ಮಬ್ಬು ಬೆಳಕಿನ ಹಿಂದಿನ ನೆರಳುಗಳ ದಂಡಿನ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ನಿಮ್ಮನ್ನೆಲ್ಲ ಗಾಢವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತ ಸದೂರದಲ್ಲಿ ಕಾಲದ ಅಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುವವನಷ್ಟೆ. ಇಂಥಾದ್ದರಲ್ಲಿ ನೀವು ‘ಮರೆ ಮೋಸದ’ ಯೋಚನೆಯನ್ನೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ನೀವು ಬೆಳಕಿನ ದೊಂದಿ ಹಿಡಿದು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರಾಜಕಾರಣದ ಯಾವ ಯಾವ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಿಸಿದ್ದೀರಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ದಸಂಸದ ಇತಿಹಾಸವೆ ಈಗಾಗಲೆ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟಿದೆ. ಅದರ ಪುರಾಣವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿ ನಿಮ್ಮ ಮನನೋಯಿಸಲಾರೆ.

ಇಲ್ಲೇ ಇನ್ನೊಂದು ಮರ್ಮವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ‘ಮಹಾದೇವ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಬೆಳಕಿನ ಮೂಲಕವೆ ಅನೇಕರನ್ನು ಕತ್ತಲೆಗೆ ನಯವಾಗಿ ಸರಿಸಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ’ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಾನು ಅತಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ವಿವರ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಿಜ, ಬೆಳಕನ್ನು ಯಾರೂ ಬಚ್ಚಿಡಲಾರರು. ಅದು ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಅಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಕೂಡ ಸತ್ಯ. ಆದರೆ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ಮುಖ ಇಲ್ಲ. ಸುಳ್ಳಿಗೆ ಇರುವಷ್ಟೆ ಅಸಂಖ್ಯ ಆಯಾಮಗಳು ಸತ್ಯಕ್ಕೂ ಇವೆ. ಸತ್ಯ ಯಾವತ್ತೂ ಒಂದೇ ಎಂಬ ಮಾತು ನಿಜವಲ್ಲ. ಬೆಳಕಿನ ತಳದಲ್ಲಿರುವ ಕತ್ತಲನ್ನು ಬೆಳಕಿನ ವೈಭವದಿಂದ ಮರೆಯುವುದು ಸಹಜವೆನಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದೆ. ಸೂರ್ಯ ಬಂದಾಗ ಕತ್ತಲಳಿಯುವುದು ದಿಟ. ಆದರೆ ಈ ದಿಟದ ಮಾಯೆಯಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಕರಗಿ ಹೋಗುತ್ತವಲ್ಲಾ! ‘ನಾಳೆ’ಯ ಭವಿಷ್ಯ ಆ ತಾರೆಗಳಿಗಿದೆಯಾದರೂ ಹೀಗೆ ಬೆಳಕಿನ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಂಚನೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲಾ! ಬೆಳಕು ಕೂಡ ಅನೇಕವನ್ನು ಕತ್ತಲಿಗೆ ಸರಿಸಬಲ್ಲದು. ಪ್ರಖರವಾದ ಬೆಳಕಿನ ಆಚೀಚೆ ಏನಿದೆ ಎಂಬುದರ ಅಸ್ತಿತ್ವವೆ ಕರಗಿ ಹೋಗಿರುತ್ತದೆ. ದಟ್ಟವಾದ ಬೆಳಕು ತನ್ನ ಸುತ್ತಲಿನ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಬೆಳಕಿನ ಬಾಯಿಗೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಹೇಳುವುದು ಪ್ರತಿಭೆಯ ರೂಪ-ವಿರೂಪ ಎರಡರ ದ್ವಂದ್ವವನ್ನು ನೆನಪಿಸಲು. ದೀಪದ ಕೆಳಗಿನ ಕತ್ತಲನ್ನೆ ನಾನು ಅಪ್ರ ಪೂರ್ವಕ ಜಾಣ್ಮೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು. ಮಹಾದೇವರ ಅನನುಕರಣೀಯ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ ಅವರಿಗಷ್ಟೆ ಉಪಯೋಗವಾದಂತೆ ಕಾಣುವುದು ನಿಜ. ದಲಿತರ ಆದಿಮ ಸೊಲ್ಲುಗಳ ರೂಪಕದಂತಿರುವ ನಂಜನಗೂಡಿನ ಸೀಮೆಯ ಆ ಭಾಷೆಯ ಸಾರವನ್ನು ಹೀರಿ ಬರೆದ ಮಹಾದೇವ ಪ್ರಖರವಾದ ಬೆಳಕಿನ ರುದ್ರ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವೋಪಜ್ಞ ಅನನ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಫಲಿಸಿದ್ದರಿಂದ ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಹಾಗೆಯೆ ಈ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಆಕರ್ಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಮಹಾದೇವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದವರು ಜಾರಿಹೋದರು.

ಮನುಷ್ಯನ ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಸುಪ್ತಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲೂ ಜಾಣ್ಮೆಯ ಸಂಕೇತಗಳು ಇರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೀವು ಮರೆಯಬಾರದು. ಮನುಷ್ಯನ ವೈಚಾರಿಕ ಹಾಗೂ ಭಾಷೆಯ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನೆಯ ತೀವ್ರತರ ವಿಕಾಸ ಆಗಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಸುಪ್ತಪ್ರಜ್ಞೆಯ ತಳದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುವ ಜಾಣ್ಮೆಯ ನೆನಪಿನ ಕೋಶಗಳಿಂದಲೇ. ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವ ಸ್ಥಿತಿಯು ನಿದ್ದೆಗೆ ಸರಿದಾಗಲೂ ಮನುಷ್ಯನ ಅಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ‘ಎಚ್ಚರ’ವು ಜಾಗೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾಗೃತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೆ ನಮಗೆ ಮನುಷ್ಯ ಲೋಕದ ಎಲ್ಲ ರೂಪಕ ಸಂಕೇತ ಪ್ರತಿಮೆ ಹಾಗೂ ಸ್ಮ್ನೃತಿಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಡುವುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ‘ಮಹಾದೇವ ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಜಾಣ್ಮೆಯಲ್ಲಿ’ ಎಂದರೆ; ಏನೋ ಅಪರಾಧ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದರ್ಥವಲ್ಲ. ಈ ಮೇಲಿನ ಅರ್ಥಗಳನ್ನೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮಹಾದೇವರ ಕಲಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಕೊಂಚ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಮಾಡಿ ಹೇಳಿದ್ದೆ. ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ ತೋರಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಹಾದೇವ ಜಾಣತನದಿಂದಲೂ ವರ್ತಿಸಬಲ್ಲರು ಎಂಬುದನ್ನು ಧ್ವನಿಸಲು ಹಾಗೆ ಧ್ವನಿಸಿದ್ದೆ. ಇಂತಹ ಅವರ ಗುಣವು ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ಯಲ್ಲಿ ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವುದಿದೆ. ಕುರಿಯಯ್ಯನ ‘ನನ್ನಿ’ಯ ಸಂದರ್ಭ ಹಾಗೂ ಜೋತಮ್ಮರ ಪ್ರಸಂಗ ಮತ್ತು ಕುಸುಮಾಳ ‘I want to be in my home’ ಎನ್ನುವ ಮಾತು ಹಾಗೆಯೆ ಯಾಡನ ಪಾತ್ರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಗಾರೆಸಿದ್ಮಾವನ ಜಾಣ್ಮೆ, ದಸಂಸದ ನೈಜ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಕೃತೀಕರಿಸಿ ಗೇಲಿಸುವ ಪ್ರಸಂಗ ಮುಂತಾದವು ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೆ ಜಾಣ್ಮೆಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಬಿತ್ತುತ್ತವೆ. ಜಾಣ್ಮೆಯು ವಾಚ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ತೋರಿಕೊಂಡರೂ ಸೂಚ್ಯಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅದು ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಸಮಷ್ಟಿಲೋಕದ ನೀತಿಸಂಹಿತೆಗೇ ಹೆಚ್ಚು ಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಜಾಗೃತಲೋಕದ ದುರಂತಗಳನ್ನು ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪುರಾಣವಾಗಿಸುತ್ತ ಸಂಕೀರ್ಣ ರೂಪಕವಾಗಿಸಲು ಸದಾ ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಸತ್ಯವನ್ನು ನಿಗೂಢಗೊಳಿಸುತ್ತ ಕಾಲದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪದರುಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದರ ಮೇಲೆ ಹೇರುವುದರಿಂದ ವಾಸ್ತವ ಇಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೆ ಭಾಷೆಯಾಗಲಿ ಅದರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಾಗಲಿ ಅಮೂರ್ತವಾಗಿಯೂ ಯಾದೃಚ್ಫಿಕವಾಗಿಯೂ ‘ನಾಳೆ’ಯ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗುವುದು.

ಮಹಾದೇವ ಅವರು ಇದನ್ನೆ ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ‘ನಾಳೆ’ಯ ‘ಸಂಬಂಜ ಅನ್ನುದು ದೊಡ್ದುಕನಾ’ ಎನ್ನುವ ಉಕ್ತಿ ಮಂತ್ರದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವದ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಮರೆಯಲು ಯತ್ನಿಸುವುದು. ಇದು ಕಲೆಯ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೀನಸ್ಥಿತಿಯ ಮರುಕದಲ್ಲೆ ಮರೆಗೆ ಸರಿದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ‘ಕುಸುಮಬಾಲೆ’ಯು ಅಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಸುಪ್ತ ಮನಸ್ಸಿನ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಆದಿಮ ಆಚರಣೆಯ ನಾದದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಮಹಾದೇವ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸುಪ್ತಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಪೂರ್ವಿಕರ ಬಿಡಿ ಬಿಡಿಯಾದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪುನರ್ ಚಿತ್ರಿಸಿರುವುದು ಅದ್ಭುತವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಹೆಚ್ಚೇನನ್ನೂ ಹೇಳಿದಂತಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವ ಸೌಂದರ್ಯದ ಮಾಯೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉದ್ದೀಪಿಸಿ ‘ಹೊಲಾರಹಟ್ಟಿ’ಯ ದುರಂತವನ್ನು ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೆ ಮರೆತುಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಗಾರೆಸಿದ್ಮಾವನು ರಮ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹಗಲುಗನಸಿನ ಮೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಸತ್ತುಹೋಗಿರುವ ಚನ್ನನ ವೈಭವದ ‘ಪಟ್ಟ’ವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಮೀರಲು ಮಾದೇವ ಮರುಕದ ಕನಸಿನ ಮೊರೆಗೆ ಹೋದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ದಲಿತರ ಇವತ್ತಿನ ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡು ಇಂತಹ ಕಲಾತ್ಮಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕನಸಿನಲ್ಲೂ ಯೋಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಾದೇವರ ಕಲಾಕೃತಿಯೆ ಬೇರೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಶಿಸ್ತೆ ಬೇರೆ, ಹಾಗೆಯೆ ದಲಿತರ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೇ ಬೇರೆ. ಕುಸುಮ ಬಾಲೆ ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಹಗಲುಗನಸಿನಂತೆಯೆ ಭಾಸವಾಗಿ ಕೇವಲ ಹುಸಿಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲೇ ಚನ್ನನ ಮುಪ್ಪಾದ ತಂದೆತಾಯಿಗಳಿಬ್ಬರನ್ನು ಮಗನ ಕಾಯುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸುವುದು ತುಂಬ ಕ್ರೂರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಈ ಹಗಲುಗನಸಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ತನ್ನ ಕತ್ತಿ ಮೊನೆಯಿಂದ ಓದುಗರನ್ನು ಚುಚ್ಚಿ ಘಾಸಿಗೊಳಿಸಿದರೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಸಂಬಂಧಗಳು ನೆತ್ತರಲ್ಲಿ ಹರಿದು ಹೋಗಿರುವಾಗ ಮತ್ತದೇ ‘ಸಂಬಂಜ ಅನ್ನುದು ದೊಡ್ದುಕನಾ’ ಎಂಬ ಮಾತು ಹಗಲುಗನಸಿನಂತೆಯೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಗುಣ; ಮುಗ್ಧವಾದ ಅನುಭಾವವನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ದುರಂತಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾಣುವುದರಿಂದ ಬರುವಂತಿದೆ. ಅದರಿಂದಲೆ ದೇವನೂರರ ಅರಿವಿಗೆ ಅಲ್ಲಮನ ಸಮುದ್ರದೊಳಗಣ ಉಪ್ಪಿನ ನೀತಿಯೂ ಮಲೆಮಾದೇಶ್ವರನ ಭಕ್ತಿಯೂ ಒಂದೇ ಆಗಿ ಭಾಷೆಯ ಆದಿಮ ನಾದದಿಂದ ಭಾವುಕ ಸತ್ಯಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೆ ಹೊಲಾರ ಚನ್ನನ ದುರಂತವು ಒಂದು ಆಳವಾದ ಗಾಯದಂತೆ ಕಂಡರೂ ಅದು ಒಂದು ಸಮುದಾಯದ ಕೇವಲ ರಮ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸವಾಗಿ ಕಲೆಯ ರಮ್ಯರೋದನವಾಗಿ ನಿಂತುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕಲೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಭಾವಸ್ಪಂದನವೆಂದು ಕರೆದು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಬಹುದಾದರೂ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಹಿಡಿಯಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗಲಿ ವಾಸ್ತವದ ಕ್ರೂರ ಸತ್ಯಗಳ ಆಹುತಿಯನ್ನಾಗಲಿ ನಾವು ಅಥವಾ ಇಂತಹ ‘ಕೃತಿ ಸೌಂದರ್ಯ’ಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಸಮಾಜಗಳು ಏನೂ ಮಾಡಲಿಕ್ಕೆ ಆಗದಂತೆ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಸಂಬಂಧಗಳು ಛಿದ್ರಗೊಂಡಿವೆ. ಕೃತಿನಿಷ್ಠವಾದ ಮಾನವೀಯತೆ ತುಂಬ ಸುಂದರವಾಗಿರುತ್ತದೆಯಷ್ಟೆ. ಸಮಾಜನಿಷ್ಠ ಮಾನವೀಯತೆಯ ವಾಸ್ತವ ಸಾಧ್ಯತೆಗೆ ನಮ್ಮ ನಿಲುವು ಹಾಗೂ ‘ಸಂಬಂಜ’ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿಯೆ ಕರಗುತ್ತಿವೆ.

ಹೀಗಾಗಿ ಮಹಾದೇವರ ಬರಹವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಾಗಿ ಕಲೆಯ ಬಲೆಯಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ ನೋಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ತೀರ ಅಸಹನೆಯ ಒಂದು ಮಾತು ಬಳಸಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ತುಂಬ ಜಿಗುಪ್ಸೆಯಾಯಿತು. ‘ಬರೆಯುವಾಗ ಬರೆಯುವ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾತ್ರವಿರಲಿ, ಬರೆದಾದುದರ ನಂತರದ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಅಭ್ಯಂತರವೇನೂ ಇಲ್ಲ’; ಆಹಾ! ಮಾದೇವಣ್ಣಾ ನಿನ್ನಂತಹವರು ಹೇಳುವ ಮಾತೆ ಇದೂ? ಇರಲಿ, ನನ್ನ ವ್ಯವಹಾರ, ನಿಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರ ಏನು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾಳೆ ಜನರೇ ತೀರ್ಮಾನಿಸುವುದರಿಂದ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನಾನು ಮೌನವಹಿಸುತ್ತೇನೆ.